به دنبال سلسله مطالب مربوط به آشنایی با انواع شرکت ها و شباهت ها و تمایزات آنها، قصد داریم در این بخش و در راستای بررسی ساختار کلی شرکت‌ها، به معرفی “ارکان شرکتهای تجاری” بپردازیم. برای آشنایی با انواع شرکتهای تجاری می توانید به بخش راهنمای سامانه ثبت شرکت‌ها مراجعه کنید.
قانونگذار در شرکت های سهامی، تشریفات و مقررات خاصی را جهت اداره امور شرکت تعیین نموده و از آن طریق سهامداران شرکت را مکلف کرده تا شالوده اصلی را در چهارچوب این قوانین پی ریزی کنند. در این مواد قانونی مواردی چون برگزاری مجامع، انتخاب هیات مدیره و بازرسین و ورود و خروج اعضا مواردی آمده است. حتی در امور تسویه پس از انحلال نیز در این قانون ها، تشریفات خاصی بیان شده است. تمامی این مواد قانونی لازم الاجرا بوده و در صورتی که تشریفات امور و تصمیمات اتخاذ شده با شرایطی غیر از موارد مندرج در قانون باشد، عاملین آن دارای مسئولیت کیفری بوده و در مورادی به ابطال تصمیمات و حتی انحلال شرکت خواهد انجامید.
زمانی که افراد تصمیم می‌گیرند با تجمیع سرمایه و تخصص، با یکدیگر در قالب و ساختاری قانونی به فعالیت بپردازند، جهت برخورداری از حمایت‌های قانونی در اولین گام اقدام به ثبت شرکت می‌نمایند.
این تعریفی است که اکثر مردم از مفهوم ”شرکت” دارند. برای شرکت، تعاریف بیشماری وجود دارد. اما دقیق‌ترین تعریف از نظر مفهوم حقوقی با مراجعه به مندرجات مواد قانون مدنی و تجارت ایران به دست می‌آید: “شرکت از اجتماع دو یا چند نفر به صورت شریک، سهامدار یا موسس (عضو) در قالب یک قرارداد رسمی تشکیل می‌شود. این افراد در راستای رسیدن به اهداف مشترکشان (تقسیم سود حاصل از سرمایه‌گذاری) به فعالیت می‌پردازند.
از دید قانونگذار با توجه به نوع شراکت و ضوابط حاکم بر آنها دو نوع شرکت وجود دارد:
- شرکت های مدنی: اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی‌ای واحد به نحو اشاعه را گویند.
- شرکتهای تجاری: نوعی از شرکت عقدی است که به موجب قوانین تجارت ایجاد می‌گردد و یا تاسیس حقوقی که در آن چند شخص حقیقی یا حقوقی سرمایه خود را در میان می‌گذارند تا پس از انجام عملیاتی از منافع آن متمتع گردند.
تفاوت‌های شرکتهای مدنی و تجاری
برای شناخت بهتر این دو نوع شرکت بهتر است از منظر تفاوت‌ها، به بررسی آن ها بپردازیم.
موضوع فعالیت در شرکتهای مدنی و تجاری
ناگفته پیداست که اصلی ترین وجه تمایز، حوزه فعالیت این دو نوع شرکت است. موضوع فعالیت، در شرکتهای تجاری معاملات تجاری و در شرکتهای مدنی، معاملات غیر تجاری است.
نحوه ثبت شرکت در شرکتهای تجاری و مدنی
دیگر تفاوت عمده این دو نوع شرکت در نوع ثبت آنها است. برای رسمیت بخشیدن به شرکت تجاری حتما باید آن را در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رساند. ولی شرکتهای مدنی، با ثبت در دفاتر اسناد رسمی هویت می‌یابند. حدود فعالیت و عملکرد شرکت های تجاری با قوانین وضع شده در قانون تجارت مشخص شده و تبیین کلیه سیاست‌ها و خط مشی‌های شرکت و نوع مدیریت وکلیه تشریفات باید در چهارچوب قوانین باشد.
کلیه شرکا و سهامداران موظفند در تمامی امور شرکت ازشکل گیری ارکان شرکت گرفته تا تشکیل مجامع و انتخاب مدیران و بازرسین و حتی در انحلال شرکت و تسویه آن نیز، قانون را معیار عمل قراردهند. چراکه در صورت عدم تطابق تصمیمات با قوانین و دستورالعمل های مربوطه و عدم رعایت تشریفات قانونی، تمامی تصمیمات فاقد وجاهت قانونی بوده و حتی در مواردی موجب مسئولیت کیفری عاملین و صاحبین شرکت خواهد شد. در صورتی که شرکتهای مدنی کاملا مطابق خواست و اراده شرکا ایجاد و اداره می گردند. شرکت های مدنی در واقع نوعی مالکیت مشترک و جزء عقود معین به شمار می روند. سرمایه مورد مشارکت با خواست و نظر شرکا و صاحبان سرمایه اداره می شود و شخصیت مستقلی از آنها ندارد. روابط بین شرکا نیز بر مبنای اصل حاکمیت اراده تنظیم می شود.
مدیریت دارای در شرکتهای مدنی و تجاری
تفاوت عمده دیگر در نوع مدیریت دارایی هاست. در شرکت تجاری پس از ثبت، شخصیت حقوقی جدیدی ایجاد می شود که کاملا منفک از تک تک شرکا است و آورده کلیه افراد به شخص حقوقی تسلیم می شود. در آن حالت شرکا هیچگونه حق عینی بر سرمایه آورده خویش ندارند به بیان واضح تر شرکت تجارتی شرکتی است که شخصیت و دارایی آن مستقل از شرکا است.
این در حالی است که در شرکت های مدنی آورده شرکا به صورت مشاع بوده و متعلق به خودشان است. از آنجا که مسئولیت در امور مدنی منفرد است، به تبع آن، در این گونه شرکت ها، شرکا مسئولیتی در قبال کل سرمایه ندارند. البته در مطالب بعدی به طور مفصل در خصوص مسئولیت شرکا در انواع شرکت های تجاری بحث خواهیم کرد. ولی بطور کلی باید گفت در شرکت های تجاری بر حسب نوع شرکت مسئولیت شرکا ممکن است محدود به آورده، یا به میزان سهام یا تضمین کل سرمایه یا نسبت به سرمایه و یا مختلط باشد.
تعیین اقامتگاه در شرکتهای تجاری و مدنی
و مورد آخر، تعیین اقامتگاه و تابعیت قانونی است. تعیین اقامتگاه در شرکت های تجاری اجباری است و باید حتما انجام گیرد، اما در شرکت های مدنی ضرورتی ندارد.
ارکان سه‌گانه شرکت
در تدوین این قوانین، یکی از اصلی‌ترین پایه‌ها برای تشکیل و اداره امور شرکت که قانونگذار نیز به آن توجه ویژه داشته است و در مواد قانونی بسیاری بارها به اجزای آنها اشاره کرده، ارکان سه‌گانه می باشد. این ارکان طی یک تقسیم‌بندی کلی در سه بخش قرار می‌گیرند:
- تصمیم گیرنده یا رکن تصمیمی
- اداره کننده یا رکن مدیریتی
- رکن نظارت کننده یا رکن نظارتی
وجود رکن تصمیمی و رکن مدیریتی، ارکان اجباری بوده و تمامی شرکت‌ها دارای این دو رکن هستند.
اما رکن سوم، یعنی رکن نظارتی، رکنی اختیاری بوده و در بعضی از شرکت ها وجود دارد.
رکن تصمیم گیرنده از نظر وجود نهاد تصمیم گیرنده شرکت‌ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
- شرکت هایی که بدون نیاز به مجامع، به طور مستقیم با اخذ رأی از شرکاء تصمیم گیری می کنند. مانند: شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت نسبی، شرکت مختلط غیرسهامی، شرکت مختلط سهامی.
- شرکت هایی که توسط نهاد مجامع تصمیم گیری می کنند. که عبارتند از: شرکت سهامی عام، شرکت سهامی خاص، شرکت تعاونی، شرکت تعاونی سهامی عام، شرکت تعاونی فراگیر ملی.
البته بهتر است بدانید که شرکت های مختلط سهامی و شرکت های با مسئولیت محدود که ۱۲ شریک یا بیشتر دارند، دارای یک مجمع عمومی عام هستند.
در مطالب بعدی به تفصیل به بحث و بررسی جداگانه در خصوص هر یک از این ارکان خواهیم پرداخت.
امیدواریم معرفی اجمالی ارکان شرکت های تجاری در این مطلب، برای شما مفید بوده باشد.
در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر و یا ثبت شرکت، می توانید با شماره ۵ رقمی آسان ثبت ۰۲۱۴۳۴۹۸ تماس حاصل نمایید.
همچنین می توانید از طریق چت آنلاین و یا جلسه‌ی حضوری با مشاوران با تجربه ما، در این خصوص صحبت کنید.
پرسش‌های پرتکرار پیرامون ساختار سازمانی و ارکان شرکتهای تجاری در یک نگاه
یکی از اصلی‌ترین پایه‌ها برای تشکیل و اداره‌ی امور شرکت چیست؟
یکی از اصلی‌ترین پایه‌ها برای تشکیل و اداره امور شرکت که قانونگذار نیز به آن توجه ویژه داشته است و در مواد قانونی بسیاری بارها به اجزای آنها اشاره کرده، ارکان سه‌گانه می باشد.
ارکان سه‌گانه شرکت را نام ببرید؟
۱) تصمیم گیرنده یا رکن تصمیمی ۲) اداره کننده یا رکن مدیریتی ۳) رکن نظارت کننده یا رکن نظارتی
انواع ارکان تصمیم گیرنده برای شرکت را نام ببرید؟
رکن تصمیم گیرنده از نظر وجود نهاد تصمیم گیرنده شرکت‌ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند: ۱) شرکت هایی که بدون نیاز به مجامع، به طور مستقیم با اخذ رأی از شرکاء تصمیم گیری می کنند. مانند: شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت نسبی، شرکت مختلط غیرسهامی، شرکت مختلط سهامی. ۲) شرکت هایی که توسط نهاد مجامع تصمیم گیری می کنند. که عبارتند از: شرکت سهامی عام، شرکت سهامی خاص، شرکت تعاونی، شرکت تعاونی سهامی عام، شرکت تعاونی فراگیر ملی.
مهم‌ترین تفاوت رکن تصمیمی و مدیریتی شرکت با رکن نظارتی چیست؟
وجود رکن تصمیمی و رکن مدیریتی، از ارکان اجباری بوده و تمامی شرکت‌ها دارای این دو رکن هستند. اما رکن سوم، یعنی رکن نظارتی، رکنی اختیاری بوده و در بعضی از شرکت‌ها وجود دارد.
