مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم [تعریف|انواع|تفاوت‌ها]

مالیات چیست؟ 

مالیات، هزینه‌ای است که افراد یک ملت برای استفاده بهتر از امکانات و منابع یک کشور موظفند آن ‌را پرداخت نمایند تا با این هزینه‌ها امکانات و منابع لازم فراهم شود.  در واقع مالیات بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی و درآمد جامعه است که به دولت می‌دهند؛ از آن سو هم دولت موظف است بسترهای لازم را برای دستیابی جامعه به درآمد و سود فراهم کند. و به انواع مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم تقسیم می‌شود.

مالیات مستقیم چیست؟ 

تعریف مالیات مستقیم، به مالیاتی گفته می‌شود که به صورت مستقیم از درآمد و دارایی اشخاص حقیقی و حقوقی اخذ می‌شود. در این نوع از مالیات، دولت می‌تواند افراد فقیر و غنی را از هم جدا کرده و فقط از دهک‌های متوسط جامعه به بالا مالیات اخد کند و افراد فقیر را از مالیات معاف کند.

مالیاتی که دولت بر اساس قانون وظیفه دارد در جهت تأمین هزینه‌های عمومی خود از اشخاص جامعه دریافت کند مهمترین منبع درآمد او محسوب می‌شود که این مالیات گاهی به صورت مستقیم است. در پرداخت مالیات دو وزن حقوقی و اقتصادی برای متحمل شدن وجود دارد که وزن حقوقی یعنی شخصی که قانون او را موظف به پرداخت مالیات می داند و وزن اقتصادی یعنی کسی که از پول  و سرمایه خود مالیات را پرداخت می کند که در مالیات مستقیم پرداخت کننده مالیات و کسی که قانوناً موظف به پرداخت آن می باشد یک نفر است،  در حالی که در مالیات غیر مستقیم اینگونه نمی باشد.

میزان مالیات مستقیم و انواع آن چگونه است؟

بر اساس ماده ۱۰۵ قانون مالیات مستقیم نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی بیست و پنج درصد (%۲۵) است. که این نرخ با اعمال نرخ مزبور در درآمد مشمول مالیات، میزان مالیات مشخص خواهد شد. لیکن در خصوص درآمد هایی که طبق مقررات قانون مالیات­های مستقیم دارای نرخ جداگانه می­باشد، در محاسبه مالیات، نرخ­های مذکور اعمال خواهد شد، به عنوان نمونه نرخ­های مالیات نقل و انتقال املاک، سرقفلی، سهام و حق تقدم سهام شرکت­ها و درآمد اتفاقی.

نکته ای که برای ارائه خدمات مالیاتی به اشخاص حقوقی باید به آن توجه کرد این است که به استناد بخشنامه شماره ۱۵۸/۹۷/۲۳۰ مورخ ۲۴/۱۱/۱۳۹۷، نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی در مورد اشخاص حقوقی نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ قانون مالیات مستقیم می­باشد.

انواع مالیات مستقیم:

۱. مالیات بر درآمد

۱.۱. مالیات بر درآمد کشاورزی و دامپروری: این‌گونه مالیات شامل هرگونه فعالیت کشاورزی اعم از باغداری، دامداری، پرورش زنبور عسل و غیره می‌شود؛ که همه آنها معاف از مالیات هستند.

۱.۲. مالیات بر درآمد املاک: درآمد ناشی از اجاره و نقل و انتقالات املاک که پس از کسر ۲۵ درصد از مبلغ کل اجاره به عنوان هزینه‌های استهلاک مشمول آن خواهند شد.

۱.۳. مالیات بر درآمد مشاغل: درآمد افرادی که به مشاغل خدماتی و تجاری مشغول هستند، به صورت کل فروش کالا و یا خدمات پس از کسر هزینه‌‌‌ها که مبنای آن اظهارنامه مالیاتی است که قبل از تیرماه مشمولان باید تسلیم اداره امور مالیاتی محل کار خود کنند. 

۱.۴. مالیات بر درآمد اتفاقی: درآمدهای غیر مستمری مانند جایزه‌ها و معاملات بلاعوض که میزان پرداخت آن بنا بر نوع درآمد حاصل می‌تواند متفاوت باشد.  

۱.۵. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی: این مالیات از جمع درآمد شرکت‌های خصوصی اخذ می‌شود.

۱.۶. مالیات بر درآمد حقوق: مالیاتی است که از درآمد ناشی از حقوق و دستمزد کسر می‌گردد. طبق مصوبه سال ۹۹ حقوق‌های تا ۳ میلیون تومان معاف از مالیات،۳ تا ۴/۵ میلیون ۱۰ درصد، ۴/۵ تا  ۷/۵ میلیون ۱۵ درصد، ۷/۵ تا ۱۲ میلیون ۲۰ درصد و حقوق‌‌ها از دوازده میلیون به بالا ۲۵ درصد مالیات بر آنها لحاظ می‌شود

نوشته مرتبط: مالیات بر درآمد چیست؟

۲. مالیات بر دارایی

۲.۱. مالیات بر ارث: مالیاتی که از دارایی شخص متوفی اخذ می‌شود. 

۲.۲. مالیات بر حق تمبر: مالیاتی که از اطلاق و ابطال تمبر بر اسناد برای به رسمیت بخشیدن و یا اجرایی کردن آنها از پرداخت‌کننده‌ی مالیات گرفته‌ می‌شود. 

مالیات غیرمستقیم چیست؟ 

مالیاتی است که پرداخت کننده مشخصی ندارد و  بر خدمات و کالاهایی که افراد مختلف استفاده می‌کنند وضع می‌شود. در حقیقت یک مصرف‌کننده کالا و یا خدمات بار مالیاتی آن‌را هم به دوش می‌کشد. 

انواع مالیات غیرمستقیم:

مالیات بر واردات: مالیاتی است که به صورت حقوق و عوارض گمرکی و سود بازرگانی بر روی کالاها وضع می‌شود. این نوع از مالیات در راستای حمایت از تولیدکنندگان داخلی وضع می‌شود و به این دلیل است که کالاهای واراداتی برای ما گران‌تر هستند.

مالیات بر مصرف: در این نوع از مالیات غیرمستقیم، مصرف‌کننده هنگام خرید یک محصول مالیات آن ‌را هم می‌پردازد که باعث می‌شود هرچه بیشتر از یک کالای خاص استفاده کند بابت آن مالیات بیشتری نیز بپردازد. کالاهایی چون سیگار و بنزین از این دست محسوب می‌شوند.

مالیات بر ارزش افزوده: مالیاتی است چندمرحله‌‌ای که در هر مرحله از تولید خدمات و یا کالا، از مرحله تولید تا مصرف نهایی بر اساس ارزش افزوده حساب می‌شود. این نوع مالیات خریداران کالا‌های واسطه‌ای را از پرداخت معاف می‌کند. در نوشته‌ای دیگر به طور کامل به «مالیات بر ارزش افزوده» پرداخته‌ایم.

مالیات مستقیم و غیرمستقیم چگونه اخذ می‌شود؟ 

مالیات غیرمستقیم، به همراه مالیات مستقیم  توسط اظهارنامه مالیاتی که هر یک از تولیدکنندگان، بازرگانان و ارائه دهندگان خدمات بر اساس میزان فروش کالا و خدمات به مشتری‌هایشان است، اخذ می‌گردد.

تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم

مهم‌ترین و اساسی ترین تفاوت مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم، اهداف و نحوه اخذ و وصول آن است. 

مالیات مستقیم به همه‌ی افراد یک جامعه تحمیل نمی‌شود و ممکن است قشری از یک جامعه از مالیات معاف شوند. اما مالیات غیرمستقیم از تمامی افراد بنا بر هزینه‌هایی که برای انواع کالا وخدمات می‌کنند اخذ می‌گردد.

فرار از مالیات مستقیم آسان است، اما مالیات غیرمستقیم به دلیل فرآیند پیچیده‌ای که دارد فرار از آن‌ را امکان‌ناپذیر می‌کند.

مالیات مستقیم برای هر فرد مشخص است و نمی‌توان به شخص یا شرکت دیگری انتقال داد، حال‌ آنکه مالیات غیرمستقیم را می‌توان از یک فرد یا شرکت به فرد یا شرکت دیگری انتقال داد.

مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم دو رویکرد متفاوت بر تورم در اقتصاد یک‌ جامعه دارند؛ مالیات مستقیم به کاهش تورم در جامعه کمک می‌کند چرا که بخشی از درآمد مردم را کاهش می‌دهد و این یعنی قدرت خرید مردم اندکی کاهش می‌یابد. مالیات غیرمستقیم به افزایش تورم کمک می‌کند چرا که دولت‌ها برای اخذ این نوع از مالیات، مردم را تشویق به خرید بیشتر می‌کنند و این موضوع به افزایش تورم کمک می‌کند.

 سوالات متداول در مورد مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم

 چگونه از میزان پرداخت مالیات خود مطلع شویم؟

 شما می‌توانید با مراجعه به سامانه هوشمند استعلام و پرداخت بدهی مالیاتی از این مقدار مطلع شوید.

 مالیات وارده بر ارث چقدر است؟

 طبق قوانین جدید، اموال متوفی گروه‌بندی شده و بر اساس ارزش آن مالیات درج می‌شود.

 چه افرادی از مالیات معاف هستند؟

 مطابق لایحه سال ۱۴۰۰ افرادی با درآمد زیر ۴ میلیون تومان از مالیات معاف هستند.

 معافیت مالیاتی شامل چه کسب‌وکارهایی می‌شود؟

 معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران مناطق کمتر توسعه‌یافته، معافیت‌های مالیاتی شرکت‌های تعاونی روستایی، عشایری و کشاورزی، معافیت مالیاتی مدارس خاص نگهداری معلولین ذهنی و غیره.

 مالیات موسسات غیرتجاری چگونه است؟

 به موجب تبصره ۱ ماده ۱۰۵ ق.م.م در مورد اشخاص حقوقی ایرانی غیرتجارتی که به منظور تقسیم سود تاسیس نشده‌اند در صورتی که دارای فعالیت انتفاعی باشند از ماخذ کل درآمد مشمول مالیات فعالیت انتفاعی آن‌ها مالیات به نرخ مقرر در این ماده وصول می‌شود.