تاریخچۀ تشکیل شرکتهای مختلط غیر سهامی به قرون وسطی برمی‌گردد. در آن زمان، تجارت در میان متمولان اروپایی عمومیت نداشت و اشراف اشتغال به آن را دون شأن خود می‌دانستند. در نتیجه، این اشخاص معمولاً با تاجران شریک می‌شدند و بخشی از سرمایۀ مورد نیاز کار را می‌پرداختند اما در انجام کارها دخالتی نمی‌کردند. همچنین آنها مسئولیتی در قبال امور نمی‌پذیرفتند و این شرط را می‌گذاشتند که هیچ نامی از آنها برده نشود. شرکتهای مختلط در قانون تجارت ایران به دو نوع مختلط سهامی و مختلط غیر سهامی تقسیم شده‌اند. هر یک از آنها نیز قوانین منحصر به خود را دارند که هنگام تاسیس شرکت باید به طور دقیق آنها را بررسی کرد. این مقاله در مورد امکانات، ویژگی‌ها و امتیازات ثبت شرکت مختلط غیر سهامی در ایران است.
تعریف شرکت مختلط غیر سهامی
طبق ماده ۱۴۱ قانون تجارت ایران، شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که تحت نامی مخصوص بین یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود و یک یا چند نفر شریک ضامن بدون انتشار سهام تشکیل شود. شرکای با مسئولیت محدود کسانی هستند که مسئولیت آنها فقط به میزان همان سرمایه‌ای است که باید در شرکت بگذارند، اما شرکای ضامن مسئول تمامی قروضی هستند که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پدید آید. در نام شرکت باید عبارت شرکت مختلط غیر سهامی و دست‌کم اسم یکی از شرکای ضامن قید شود. در واقع ثبت شرکت مختلط غیر سهامی به معنی استفاده از امتیازهای دو نوع شرکت با مسئولیت محدود و تضامنی است.
انواع شرکا در شرکتهای مختلط غیر سهامی
در شرکتهای مختلط غیر سهامی دو نوع شریک وجود دارد: شرکای با مسئولیت محدود و شرکای ضامن. شرکای با مسئولیت محدود اشخاصی هستند که بخشی از سرمایه شرکت را تعهد میکنند و مسئولیت آنها نیز فقط تأمین همین مبلغ است. در واقع آنها پس از پرداخت سهم‌الشرکه دیگر هیچ مسئولیتی ندارند. شرکای ضامن کسانی هستند که بخش دیگر سرمایه شرکت را می‌پردازند و مسئول همۀ قرضهایی هستند که ممکن است به وجود بیاید. قوانین حاکم بر شرکای ضامن تابع مقررات شرکت تضامنی است و قوانین حاکم بر شرکای با مسئولیت محدود تابع مقررات شرکت با مسئولیت محدود است. در مواردی که بین این شرکا اختلافی به وجود بیاید، باید به قوانین شرکتهای مختلط غیر سهامی رجوع کرد که مختص آنها وضع شده است. همچنین گفتنی است که در شرکتهای مختلط غیر سهامی تصمیمات را شرکا می‌گیرند و برگزاری مجمع عمومی چندان مرسوم نیست.
قوانین شرکت مختلط غیر سهامی
قوانین شرکت مختلط غیر سهامی با تنظیم شرکتنامه و اساسنامه روشن می‌شود. با وجود این، مطابق با ماده ۱۴۸ هیچ یک از شرکای با مسئولیت محدود نمی‌توانند بدون رضایت سایر شرکا سهم‌الشرکه خود را به غیر منتقل کنند. همچنین در صورت انتقال با رضایت، شریک جدید مسئول قرض‌های قبلی هم خواهد بود. گفتنی است که شرط تشکیل شرکت مختلط غیر سهامی تأدیۀ تمام سرمایه نیست، بلکه طبق مقررات شرکای با مسئولیت محدود ممکن است بخشی از سرمایه را نقدی و باقی را صرفاً تعهد نمایند. البته شرکای ضامن باید تمام سرمایۀ معهود خود را نقداً پرداخت کنند. به این نکته نیز باید اشاره کرد که اگر شرکت در شرایطی منحل شود که سهم تعهدشدۀ غیرنقدی آن پرداخت نشده باشد، طلبکاران می‌توانند مستقیماً از این شرکا شکایت کنند.
مدیریت شرکتهای مختلط غیر سهامی
طبق ماده ۱۴۴ قانون تجارت ایران، مدیریت شرکت مختلط غیر سهامی مختص شریک یا شرکای ضامن است. در واقع از آنجایی که مسئولیت تعهدات اضافه بر سرمایه بر عهدۀ شرکای ضامن است، عملکرد شرکت نیز به دست آنها خواهد بود. همچنین مطابق با ماده ۱۴۵ قانون تجارت ایران، شریک یا شرکای با مسئولیت محدود هیچ وظیفه یا مسئولیتی نیز در زمینۀ اداره کردن شرکت مختلط غیر سهامی ندارند. به طور کلی، این‌گونه شرکت‌ها زمانی تاسیس می‌شوند که فردی برای فعالیت‌های مستقل کارآفرینی خود به سرمایه‌ای اولیه احتیاج دارد. سپس او سرمایه‌گذارانی پیدا می‌کند که در منافع آن کسب‌وکار شریک می‌شوند. بنابراین اگر شرکای ضامن تصمیم بگیرند شریک با مسئولیت محدود را به عنوان مدیر شرکت مختلط غیر سهامی برگزینند، باید آن را در اساسنامه ذکر کنند یا به او وکالت بدهند.
نظارت بر شرکتهای مختلط غیر سهامی
در شرکتهای مختلط غیر سهامی از آنجایی که اختیار انتخاب مدیران در دست شرکای ضامن است، حق نظارت بر عملکرد آنها به شرکای با مسئولیت محدود داده شده است. طبق ماده ۱۴۷، هر یک از این شرکا حق نظارت بر امور شرکت را دارند و می‌توانند بر اساس اسناد و دفاتر شرکت برای اطلاع شخصی خود راجع به وضعیت مالی صورت خلاصه‌ای ترتیب دهند. هر قراردادی که بر خلاف این بین شرکا ترتیب داده شود، از درجۀ اعتبار ساقط خواهد بود. در واقع همان‌گونه که قانون ادارۀ کامل شرکت را به شرکای ضامن سپرده است، نظارت همه‌جانبه را نیز به دیگر شرکا داده است تا با بازرسی و حسابرسی همیشگی از هر گونه کج‌روی یا سوءاستفاده ممانعت شود. نظارت بر شرکتهای مختلط غیر سهامی وظیفه‌ای بسیار مهم است که حتی با رضایت اعضا نیز قابل سلب نیست.
سود و زیان شرکتهای مختلط غیر سهامی
سود شرکت مختلط غیر سهامی مطابق با آنچه در اساسنامه یا شرکتنامه تعیین شده بین شرکا تقسیم می‌شود. به طور معمول، این سود به نسبت سهم‌الشرکه تقسیم می‌شود و در این زمینه تفاوتی بین شریک ضامن با شریک مسئولیت محدود وجود ندارد. البته توجه به این نکته بسیار ضروری است که تنها در شرایطی این سود پرداخت خواهد شد که سبب نقصان سرمایه شرکت نشود. طبق ماده ۱۳۲، اگر ضررها موجب شوند که سهم‌الشرکه افراد کم شود، تا هنگامی که این کمبودها جبران نشوند پرداخت هر نوع منفعتی به شرکا ممنوع است. همچنین مطابق با ماده ۱۵۴، به شریک با مسئولیت محدود نمی‌توان فرع داد، مگر در صورتی که سبب کسر سرمایۀ او در شرکت نشود.
مسئولیت پرداخت بدهی در صورت زیان شرکت مختلط غیر سهامی بر عهدۀ شرکای ضامن است. البته طلبکاران در صورتی می‌توانند از این اشخاص شکایت کنند که شرکت منحل شده باشد. در واقع، مادامی که شرکت برقرار است طلب بستانکاران باید از سرمایۀ باقیماندۀ شرکت پرداخت شود. همچنین در شرایطی که شرکای با مسئولیت محدود سهم‌الشرکه خود را به طور کامل تأدیه نکرده باشند و یا بدون ثبت قانونی و اطلاع‌رسانی درست از آن برداشت کرده باشند، طلبکاران می‌توانند طبق تعهدات نخستین آنها در دادگاه اقامه دعوی نمایند. شرایط انحلال شرکت مختلط غیر سهامی همانند شرکت تضامنی است با این تفاوت که فوت یا ورشکستگی یا محجوریت شریک یا شرکای با مسئولیت محدود موجب انحلال شرکت نخواهد شد.
تفاوت شرکت مختلط سهامی و غیرسهامی
شرکتهای مختلط بر دو نوع هستند: سهامی و غیرسهامی. در قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران مقررات جداگانه‌ای برای هر یک از آنها تنظیم شده است. شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجاری تشکیل می‌شود و یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود دارد و سهامی نیز منتشر نمی‌کند. شرکت مختلط سهامی با همان اعضا و با همان اهداف تشکیل می‌شود اما سرمایۀ شرکای آن در قالب سهام درمی‌آید. همچنین شرکای سهامی در شرکتهای مختلط سهامی به میزان سهام خود دارای مسئولیت نیز هستند. نباید از خاطر دور داشت که گرچه حداقل تعداد شرکا برای تاسیس شرکت مختلط غیر سهامی دو نفر است، این تعداد برای شرکتهای سهامی عام پنج نفر و برای شرکتهای سهامی خاص سه نفر است.
مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت مختلط غیر سهامی
- شرکتنامه با امضای همۀ اعضا (دو نسخه)
- اظهارنامه با امضای تمام شرکا (دو نسخه)
- صورتجلسه با امضای کلیه شرکا (دو نسخه)
- کارت ملی و شناسنامه تمامی شرکا (همچنین کارت پایان خدمت یا معافیت از سربازی برای آقایان)
- نام و مشخصات مدیر یا مدیران شرکت
- گواهی مدیر شرکت مبنی بر تأدیۀ تمام سرمایۀ شرکای ضامن و تعهد دیگر شرکا برای تأمین سرمایۀ مقرر
- اساسنامه (دو نسخه، در صورت لزوم)
- نامۀ نمایندگی برای اشخاص حقوقی (در صورت وجود)
- مجوز فعالیت از مراجع قانونی ذی‌ربط (در صورتی که فعالیت مورد نظر به مجوز قانونی نیاز دارد)
شیوه ثبت شرکت مختلط غیر سهامی
نحوه ثبت شرکت مختلط غیر سهامی در ایران دارای پیچیدگی‌هایی است که رعایت نکردن دقیق آنها ممکن است این فرایند را بسیار طولانی و دشوار کند. در ادامه فهرستی از مراحل ثبت شرکت مختلط غیر سهامی را آورده‌ایم که با دنبال کردن آنها می‌توانید به آسانی این روند قانونی را به طور کامل طی کنید.
- نام شرکت مختلط غیر سهامی باید دربردارندۀ اسم دست‌کم یکی از شرکای ضامن باشد. ذکر این نام به منظور معرفی این فرد و اعتبار بخشیدن به شرکت است. اما باید توجه داشت که اگر نام یکی از شرکای با مسئولیت محدود در اسم شرکت بیاید، او نیز در مقابل طلبکاران شرکت طبق قانون شریک ضامن محسوب خواهد شد.
- تنظیم اساسنامه شرکت مختلط غیر سهامی الزامی نیست اما تنظیم شرکتنامه به عنوان قرارداد رسمی بین اعضا اجباری است.
- شرکتنامه و اساسنامه باید دربردارندۀ امور اساسی شرکت باشند.
- شرکای ضامن باید تمام سرمایه نقدی مقرر را تأمین کنند، اما شرکای با مسئولیت محدود می‌توانند قسمتی از آن را بپردازند و برای پرداخت باقی آن صرفاً متعهد شوند.
- حداقل سرمایه برای تاسیس شرکت مختلط غیر سهامی محدودیتی ندارد.
- حداقل تعداد شرکا در شرکتهای مختلط غیر سهامی دو نفر و حداقل تعداد مدیران یک نفر است.
- ثبت نهایی شرکت مختلط غیر سهامی با درج آگهی در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران و انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار به پایان می‌رسد.
»»» راهنمای تعرفه و هزینه ثبت انواع شرکت
پرسش‌های متداول پیرامون ثبت شرکت مختلط غیرسهامی
منظور از شرکت مختلط غیر سهامی چیست؟
شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که تحت نامی مخصوص بین یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود و یک یا چند نفر شریک ضامن بدون انتشار سهام تشکیل شود.
شرکتهای مختلط غیر سهامی چه ویژگیهایی دارند؟
مهمترین ویژگی شرکت مختلط غیر سهامی این است که همزمان از امتیازهای دو نوع شرکت تضامنی و با مسئولیت محدود بهره میبرد.
شرکای با مسئولیت محدود در شرکتهای مختلط غیر سهامی چه نقشی دارند؟
شرکای با مسئولیت محدود اشخاصی هستند که بخشی از سرمایه شرکت را تعهد میکنند و مسئولیت آنها نیز فقط تأمین همین مبلغ است.
شرکای ضامن در شرکتهای مختلط غیر سهامی چه نقشی دارند؟
شرکای ضامن کسانی هستند که بخشی از سرمایه شرکت را تأمین میکنند و مسئول همۀ قرضهایی هستند که ممکن است به وجود بیاید.
حداقل تعداد شرکا در شرکتهای مختلط غیر سهامی چند نفر است؟
حداقل تعداد شرکا در شرکتهای مختلط غیر سهامی دو نفر و حداقل تعداد مدیران یک نفر است.
حداقل سرمایه شرکت مختلط غیر سهامی چقدر است؟
حداقل سرمایه برای تاسیس شرکت مختلط غیر سهامی محدودیتی ندارد.
تفاوت شرکت مختلط سهامی و غیرسهامی چیست؟
مهمترین تفاوت شرکت مختلط غیرسهامی با مختلط سهامی در این است که سهامی برای شرکا منتشر نمی‌شود.
تفاوت شرکت سهامی عام با مختلط غیر سهامی چیست؟
حداقل تعداد شرکا برای تاسیس شرکت مختلط غیر سهامی دو نفر است، در حالی که این تعداد برای شرکتهای سهامی عام پنج نفر است.
تفاوت شرکت سهامی خاص با مختلط غیر سهامی چیست؟
حداقل تعداد شرکا برای تشکیل شرکت مختلط غیر سهامی دو نفر است، در حالی که این تعداد برای شرکتهای سهامی خاص سه نفر است.
مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت مختلط غیر سهامی چیست؟
شرکتنامه، اظهارنامه، اساسنامه، صورتجلسه با امضای تمامی شرکا، مدارک شناسایی همۀ اعضا، نام و مشخصات مدیر یا مدیران شرکت، گواهی مدیر شرکت مبنی بر تأدیه سرمایه شرکت.
نحوه ثبت شرکت مختلط غیر سهامی به چه ترتیب است؟
پس از فرستادن مدارک لازم برای ثبت شرکت مختلط غیر سهامی به اداره ثبت شرکت‌ها، باید منتظر تأیید آنها بود. در نهایت، روند ثبت شرکت مختلط غیر سهامی با درج آگهی در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران و انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار به پایان می‌رسد.
نام‌گذاری شرکت مختلط غیر سهامی چگونه انجام می‌شود؟
نام شرکت مختلط غیر سهامی باید دربردارندۀ اسم دست‌کم یکی از شرکای ضامن باشد. ذکر این نام به منظور معرفی این فرد و اعتبار بخشیدن به شرکت است.
سود شرکتهای مختلط غیر سهامی به چه صورت تقسیم می‌شوند؟
سود شرکت مختلط غیر سهامی مطابق با آنچه در اساسنامه یا شرکتنامه تعیین شده بین شرکا تقسیم می‌شود. البته تنها در شرایطی این سود پرداخت خواهد شد که سبب نقصان سرمایه شرکت نشود.
مسئولیت پرداخت بدهی در شرکتهای مختلط غیر سهامی با کیست؟
مسئولیت پرداخت بدهی در صورت زیان شرکت مختلط غیر سهامی بر عهدۀ شرکای ضامن است. البته طلبکاران در صورتی می‌توانند از این اشخاص شکایت کنند که شرکت منحل شده باشد.