صورتوضعیت (Project Status Report) سندی است که میزان کار انجامشده یا خدمات ارائهشده را در یک مقطع زمانی مشخص تعیین میکند و مبلغی را که باید بابت آنها پرداخت شود نشان میدهد. در مهندسی عمران به آن متره و برآورد (Quantity surveying and Estimating) نیز می‌گویند. صورت وضعیت موقت در حین انجام کار و صورت وضعیت قطعی در پایان کار تنظیم می‌شود. این اسناد در انتهای هر دورۀ کاری و معمولاً به صورت ماهانه توسط پیمانکار تهیه می‌شوند و برای آگاهی‌رسانی و پرداخت هزینه‌ها به کارفرما ارسال می‌گردند. در این مقاله، به انواع صورت وضعیت‌ها می‌پردازیم و نحوه محاسبه آنها را با ذکر چند نمونه توضیح می‌دهیم.
این نوشته را هم بخوانید: طبقه‌بندی شرکت‌های پیمانکاری
صورت وضعیت پیمانکاری
طبق تعریف ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان از «صورت وضعیت»، پیمانکار در آخر هر ماه باید وضعیت کارهای انجامشده از شروع کار تا آن تاریخ را طبق نقشه‌های اجرایی، دستور کارها و صورت‌جلسه‌ها اندازه‌گیری کند و مقدار مصالح و تجهیزات پای کار را تعیین نماید. سپس باید بر اساس تعرفه‌های ضمیمه‌شده به پیمان، مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کند و آن را به مهندس ناظر تحویل دهد. مهندس مشاور، صورت وضعیت پیمانکار را از نظر تطبیق با اسناد و مدارک پیمان کنترل میکند و در صورت لزوم با تعیین دلیل اصلاح می‌نماید و در نهایت آن را از سوی مهندس ناظر برای کارفرما ارسال می‌نماید و مراتب را نیز به اطلاع پیمانکار می‌رساند. پس از آن، کارفرما ظرف حداکثر ده روز باید به صورت وضعیت رسیدگی کند و بعد از کسر وجوهی که بابت گزارش‌های قبلی پرداخت شده است و همچنین اعمال کسور قانونی و کسور متعلقه طبق پیمان، باقیمانده مبلغ را پرداخت نماید.
انواع صورت وضعیت‌ها
طبق قانون، دو نوع صورت وضعیت تعریف شده است:
۱. صورت وضعیت موقت
این نوع صورت وضعیت را پیمانکار به صورت دورهای و در ضمن انجام کار تهیه میکند. دلیل تنظیم این سند، مطالبه مبالغی است که برای خرید مصالح پای کار و هزینههای تجهیز کارگاه در آن تاریخ مشخص صرف شده است. گفتنی است که اگر پیمانکار صورت وضعیت موقت را در به موقع به کارفرما تسلیم نکند، هیچ گونه مسئولیتی از نظر تأخیر در پرداخت متوجه کارفرما نخواهد بود. به آخرین صورت وضعیت موقت اصطلاحاً صورت وضعیت ماقبل قطعی گفته می‌شود.
۲. صورت وضعیت قطعی
این صورت وضعیت در پایان کار و با ارائه مستندات تنظیم می‌شود. هزینههای برچیدن کارگاه بعد از اتمام کار و بندهای باقیمانده از قرارداد در این سند قید می‌شوند. پیمانکار باید حداکثر تا یک ماه پس از تحویل موقت، صورت وضعیت قطعی را بر اساس کارهای انجام‌گرفته و مفاد پیمان به مهندس مشاور ارسال کند. وی نیز باید ظرف مدت دو ماه آن را بررسی کند و به کارفرما برساند. کارفرما موظف است حداکثر تا سه ماه بعد از وصول آن، تمام مبالغ باقیمانده را پرداخت نماید. گفتنی است که صورت وضعیت‌های قطعی بدون صورت وضعیت‌های موقت نیز قابل ارائه هستند و مأخذ تسویه حساب به شمار می‌روند.
نحوه نوشتن انواع صورت وضعیت
صورت وضعیت استاندارد باید دربردارنده تمام موارد زیر باشد:
۱. شناسنامه صورت وضعیت: منظور صفحه اول هر صورت وضعیت است که در آن اطلاعاتی از قبیل موضوع پیمان، تاریخ و مدت آن، مشخصات پیمانکار، مشاور، کارفرما و تمام مبانی قرارداد درج می‌شود. به این صفحه اصطلاحاً روکش صورت وضعیت نیز گفته می‌شود.
۲. مستندات: تمامی ابلاغیه‌های دریافتی از کارفرما، صورت‌جلسات و دستور کارها باید به عنوان مستند در صورت وضعیت درج شوند.
۳. ریز متره: تمام مقادیر طول، عرض و ارتفاع کار باید توسط مترور اندازه‌گیری شود و ریزبه‌ریز در این برگه بیاید.
۴. خلاصه متره: این برگه دربردارنده خلاصه‌ای از کارهای انجام گرفته و هزینههای آنها است که از جدول ریز متره استخراج می‌شود.
۵. ریز مالی: این فهرست عمدتاً برای ارائه صورت وضعیت قطعی تنظیم می‌شود و شامل توضیح تمام مبالغی می‌شود که از ابتدای پروژه هزینه شده است.
۶. خلاصه مالی کل: این سند بر اساس ریز مالی تدوین می‌شود و دربردارنده خلاصه‌ای از برآوردهای هزینه‌ای پروژه است و اصطلاحاً به آن روکش مالی هم گفته می‌شود. در برخی پروژه‌های عمرانی طولانی‌مدت مانند سدسازی یا راه‌سازی، خلاصه مالی فصلی نیز تدوین و ارائه می‌شود.
۷. فاکتورهای خرید: اقلام فاکتوری باید معتبر و قابل پیگیری باشند و جداگانه در مدارک بیایند.
پرسش‌های پرتکرار در مورد انواع و نحوه‌ی صورت وضعیت نویسی
صورت وضعیت چیست؟
صورتوضعیت سندی است که میزان کار انجامشده یا خدمات ارائهشده را در یک مقطع زمانی مشخص تعیین میکند و مبلغی را که باید بابت آنها پرداخت شود نشان میدهد.
منظور از صورت وضعیت پیمانکاری چیست؟
این سند در انتهای هر دورۀ کاری و معمولاً به صورت ماهانه توسط پیمانکار تهیه می‌شود و برای آگاهی‌رسانی و پرداخت هزینه‌ها به کارفرما ارسال می‌گردد.
انواع صورت وضعیت کدام است؟
در شرایط عمومی پیمانکاری، دو نوع صورت وضعیت تعریف شده است: موقت و قطعی.
صورت وضعیت موقت چیست؟
این سند را پیمانکار به صورت دورهای و در ضمن انجام کار تهیه میکند. دلیل تنظیم این آن نیز مطالبه مبالغی است که برای خرید مصالح پای کار و هزینههای تجهیز کارگاه در آن تاریخ مشخص صرف شده است.
منظور از صورت وضعیت ماقبل قطعی چیست؟
آخرین صورت وضعیت موقت اصطلاحاً صورت وضعیت ماقبل قطعی نامیده می‌شود.
صورت وضعیت قطعی چیست؟
این سند در پایان کار و با ارائه مستندات تنظیم می‌شود و مأخذ تسویه حساب نهایی قرار می‌گیرد.
شیوه نوشتن صورت وضعیت پیمانکاری چگونه است؟
شناسنامه پروژه، مستندات، ریز و خلاصه متره، ریز و خلاصه مالی و برگ خریدها از جمله مهم‌ترین مواردی هستند که باید در انواع صورت وضعیت نویسی لحاظ شوند.