قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران هفت نوع شرکت تجاری را تعریف کرده است: سهامی (عام و خاص)، با مسئولیت محدود، تعاونی تولید و مصرف، تضامنی، مختلط سهامی، مختلط غیر سهامی و شرکت نسبی. انتخاب نوع شرکت به زمینه فعالیت شما و برنامه‌های کاری آینده‌تان بستگی دارد. هر یک از آنها نیز قوانین منحصر به خود را دارند که پیش از تشکیل شرکت باید به طور دقیق آنها را بررسی کرد. البته ضوابط حاکم بر آنها گاهی بسیار شبیه به هم است. به طور مثال، شرکتهای نسبی دارای خصوصیت‌های تضامنی و با مسئولیت محدود هستند. هنگامی که چند نفر بخواهند فعالیت‌های تجاری مشترک داشته باشند اما درگیری آنها به اندازه میزان سرمایه‌گذاری‌شان باشد، تاسیس شرکت نسبی گزینه‌ای مناسب برای آنهاست. این مقاله در مورد امکانات، ویژگی‌ها و امتیازات ثبت شرکت نسبی در ایران است.
تعریف شرکت نسبی
طبق ماده ۱۸۳ قانون تجارت ایران، شرکت نسبی شرکتی است که تحت نامی مخصوص بین دو یا چند نفر برای امور تجاری تشکیل شود. مسئولیت هر یک از این شرکا به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته‌اند. همچنین مطابق با ماده ۱۸۴، در نام شرکت باید عبارت شرکت نسبی و دست‌کم اسم یکی از شرکا قید شود. در شرایطی که اسم شرکت دربردارندۀ نام تمام شرکا نباشد ذکر عبارت‌هایی مثل «و شرکا» یا «و برادران» در ادامه نام این شخص ضروری است. همچنین در بند ۱۸۵ به مقرراتی اشاره شده است که مربوط به شرکتهای تضامنی است اما در مورد شرکتهای نسبی نیز باید رعایت شود. در واقع، ثبت شرکت نسبی به معنی استفاده از امتیازهای دو نوع شرکت با مسئولیت محدود و تضامنی است. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که دلیل اصلی انتخاب شرکت نسبی در ایران جلب اعتماد مشتریان است. در واقع، مسئولیت شرکا در قبال پرداخت بدهی‌ها موجب اطمینان افراد می‌شود.
ویژگی‌های شرکتهای نسبی
مهمترین ویژگی شرکت نسبی این است که امنیت خاطر بیشتری را برای مشتریان فراهم می‌کند. اگر کسی طلبی از این شرکت‌ها داشته باشد، در صورتی که سرمایه جاری شرکت برای تأمین آن کافی نباشد، می‌تواند به سراغ شرکا برود. هر شریک به میزان سرمایۀ آوردۀ خود به شرکت در این شرایط مسئول است. از طرف دیگر، سادگی ایجاد شرکتهای نسبی باعث شده است تاجران ایرانی برای تجارت‌هایی با سرمایه اندک و تعداد شرکای معدود به این قالب علاقه‌مند شوند. البته توجه به این نکته بسیار ضروری است که در برخی کشورهای خارجی این شرکت‌ها یا تعریف نشده‌اند و یا قوانین دیگری دارند. بنابراین برای همکاری‌های بین‌المللی باید قدری بیشتر در مورد طرف‌های تجاری خود تحقیق کنید.
قوانین شرکت نسبی
طبق ماده ۱۱۸ قانون تجارت ایران، شرکت نسبی زمانی تشکیل می‌شود که تمام سرمایۀ نقدی آن تأدیه شود و سهم‌الشرکۀ غیرنقدی آن نیز تقویم (قیمت‌گذاری) و تسلیم شود. حداقل سرمایه برای تاسیس شرکت نسبی طبق قانون محدودیتی ندارد. با وجود این، عرفاً کمترین میزان سرمایه برای این کار یک میلیون ریال است. همچنین طبق ماده ۱۲۳، در شرکتهای نسبی هیچ یک از شرکا نمی‌توانند سهم خود را به دیگری منتقل کنند مگر با رضایت تمامی شرکا. گفتنی است که طبق ماده ۱۱۹، سود و منافع شرکت نسبی نیز به نسبت سهم‌الشرکه بین شرکا تقسیم می‌شود مگر اینکه ترتیب دیگری در شرکت‌نامه مقرر شده باشد. همچنین مطابق با ماده ۱۸۶، اگر دارایی‌های شرکت نسبی برای پرداخت تمام قرض‌های شرکت کافی نباشند، هر یک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای که در شرکت داشته‌اند مسئول پرداخت این بدهی‌ها هستند.
مدیریت شرکتهای نسبی
حداقل تعداد مدیران برای ثبت شرکت نسبی یک نفر است که باید از میان شرکا و یا خارج از مجموعه انتخاب شود. معمولاً مدیر شرکت نسبی همان کسی است که نام شرکت از او گرفته شده است. در هر حال، مدیر یا مدیران باید به اتفاق آرای شرکا تعیین شوند. مدیریت شرکت نسبی اختیار کامل ادارۀ شرکت را بر عهده دارد، مگر اینکه در شرکت‌نامه اختیاراتی از او سلب شده باشد. به طور کلی، اداره کردن شرکتهای نسبی سازوکاری به نسبت ساده‌تر از دیگر انواع شرکت‌ها دارد. همچنین پیچیدگی‌ها و تشریفاتی که در شرکتهای سهامی وجود دارد، اینجا دیده نمی‌شود. توصیه می‌شود هنگام تاسیس شرکت نسبی در انتخاب شرکای خود دقت کافی را انجام دهید. این اشخاص باید مورد اعتماد شما باشند و در شرایط سخت بتوانند مسئولانه عمل کنند. گفتنی است که نظارت بر عملکرد شرکت نیز بر عهدۀ خود شرکا است.
شرکت‌نامه شرکت نسبی
برای ثبت شرکت نسبی، تنظیم شرکت‌نامه ضروری است. شرکت‌نامه پایه و اساس تاسیس این نوع شرکت است و جز با رضایت تمامی شرکا نمی‌توان آن را تغییر داد. شرکت‌نامه نسبی دربردارندۀ تمام امور اساسی شرکت است از جمله: نام شرکت و موضوع و مدت آن، مشخصات شرکا، اسامی مدیران، میزان سرمایه و چگونگی تقسیم درآمدها. نام‌گذاری شرکتهای نسبی از این جهت اهمیت دارند که گویای شخصیت حقوقی آنها هستند. گفتنی است که این اسامی قابل انتقال نیستند زیرا به دلیل درج نام حداقل یکی از شرکا، افراد دیگر نمی‌توانند از آنها استفاده کنند. اگر شریکی که شرکت نام خود را از او گرفته کناره‌گیری یا فوت کند، نام او باید حذف شود و نام یکی دیگر از شرکا در اسم شرکت جایگزین گردد.
تفاوت شرکت نسبی با شرکت سهامی
شرکتهای نسبی بیشترین شباهت را با شرکتهای تضامنی و بیشترین تفاوت را با شرکتهای سهامی دارند. مهمترین تفاوت شرکت نسبی با شرکت سهامی در این است که سهام منتشر نمی‌کند. همچنین هنگام ثبت شرکت نسبی تأدیه تمام سرمایۀ نقدی شرکت الزامی است. در حالی که برای تاسیس شرکتهای سهامی تأمین بخشی از این مبلغ کافی خواهد بود. علاوه بر اینها، حداقل تعداد سهامداران در شرکتهای سهامی عام پنج نفر، در شرکتهای سهامی خاص سه نفر و در شرکتهای تعاونی تولید و مصرف هفت نفر است. در حالی که این تعداد برای شرکتهای نسبی دو نفر است. گفتنی است که شرکتهای سهامی حق انتخاب مدیری خارج از صاحبان سهام را نیز ندارند.
انحلال شرکت نسبی
مهمترین علت انحلال شرکتهای نسبی ورشکستگی آنهاست. با این حال، در صورت رضایت تمام شرکا یا تمام شدن مدت شرکت نیز شرایط انحلال شرکت نسبی به وجود میآید. البته در صورت ورشکستگی یکی از اعضا یا فوت او باز هم می‌توان از انحلال کل شرکت جلوگیری کرد. طبق ماده ۱۸۷ قانون تجارت ایران، تا زمانی که شرکت نسبی منحل نشده است، مطالبۀ قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید. تنها پس از انحلال شرکت نسبی است که طلبکاران می‌توانند به فرد فرد شرکا مراجعه کنند. همچنین طبق ماده ۱۸۸، اگر کسی به عنوان شریک ضامن به یک شرکت نسبی از پیش موجود داخل شود، به نسبت سرمایه‌ای که در شرکت می‌گذارد، مسئول قرض‌هایی خواهد بود که شرکت قبل از ورود او داشته است. این ماده حتی اگر نام شرکت نیز تغییر کرده باشد پابرجاست. هر قراری که بر خلاف این نیز بین شرکا ترتیب داده شده باشد، نسبت به اشخاص ثالث اثری ندارد. گفتنی است که مسئولیت پرداخت بدهی در صورت زیان شرکت نسبی، به نسبت سرمایه‌ای که افراد در شرکت داشته‌اند، بر عهدۀ شرکا است.
سامانه مرتبط: سامانه اینترنتی هوشمند انحلال شرکت
مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت نسبی
- شرکت‌نامه با امضای همۀ اعضا (دو نسخه)
- تقاضانامه با امضای تمام شرکا (دو نسخه)
- صورت‌جلسه با امضای کلیه شرکا (دو نسخه)
- کارت ملی و شناسنامه تمامی شرکا (همچنین کارت پایان خدمت یا معافیت از سربازی برای آقایان)
- نام و مشخصات مدیر یا مدیران شرکت (از میان شرکا یا خارج از این مجموعه)
- گواهی مدیر شرکت مبنی بر تأدیۀ تمام سرمایه شرکت
- اساس‌نامه (دو نسخه، در صورت لزوم)
- مجوز فعالیت از مراجع قانونی ذی‌ربط (در صورتی که فعالیت مورد نظر به مجوز قانونی نیاز دارد)
شیوه ثبت شرکت نسبی
نحوه ثبت شرکت نسبی در ایران دارای پیچیدگی‌هایی است که رعایت نکردن دقیق آنها ممکن است این فرایند را بسیار طولانی و دشوار کند. در ادامه فهرستی از مراحل ثبت شرکت نسبی را آورده‌ایم که با دنبال کردن آنها می‌توانید به آسانی این روند قانونی را به طور کامل طی کنید.
- نام شرکت نسبی باید دربردارندۀ اسم دست‌کم یکی از شرکای ضامن باشد. ذکر این نام به منظور معرفی این فرد و اعتبار بخشیدن به شرکت است.
- تنظیم شرکت‌نامه به عنوان قرارداد رسمی بین اعضا اجباری است.
- شرکت‌نامه و اساس‌نامه باید دربردارندۀ امور اساسی شرکت باشند.
- تشکیل شرکت نسبی منوط به تأمین کامل سرمایه‌های نقدی و غیرنقدی مقرر است. گرچه طبق قانون، حداقلی برای این مبلغ در نظر گرفته نشده است.
- دست‌کم دو شریک و یک مدیر باید برای معرفی به اداره ثبت شرکت‌ها معیّن شوند.
- شریک شما باید توانایی مالی کافی برای پاسخگویی به بدهی‌های احتمالی شرکت را در آینده داشته باشد.
- ثبت نهایی شرکت نسبی با درج آگهی در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران و انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار به پایان می‌رسد.
»»» راهنمای تعرفه و هزینه ثبت انواع شرکت
پرسش‌های متداول پیرامون ثبت شرکت نسبی
منظور از شرکت نسبی چیست؟
شرکت نسبی شرکتی است که تحت نامی مخصوص بین دو یا چند نفر برای امور تجاری تشکیل شود. مسئولیت هر یک از این شرکا به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته‌اند.
شرکتهای نسبی چه ویژگیهایی دارند؟
مهمترین ویژگی شرکت نسبی این است که همزمان از امتیازهای دو نوع شرکت تضامنی و با مسئولیت محدود بهره میبرد.
حداقل تعداد شرکا در شرکتهای نسبی چند نفر است؟
حداقل تعداد شرکا در شرکتهای نسبی دو نفر و حداقل تعداد مدیران یک نفر است.
حداقل سرمایه شرکت نسبی چقدر است؟
حداقل سرمایه برای تاسیس شرکت نسبی محدودیتی ندارد. با این حال، عرفاً کمترین میزان سرمایه برای انجام این کار یک میلیون ریال است.
تفاوت شرکت نسبی با شرکت سهامی چیست؟
مهمترین تفاوت شرکت نسبی با شرکت سهامی در این است که سهام منتشر نمی‌کند. همچنین هنگام ثبت شرکت نسبی تأدیه تمام سرمایۀ نقدی شرکت الزامی است. در حالی که برای تاسیس شرکتهای سهامی تأمین بخشی از این مبلغ کافی خواهد بود.
تفاوت شرکت سهامی عام با نسبی چیست؟
حداقل تعداد شرکا برای تاسیس شرکت نسبی دو نفر است، در حالی که این تعداد برای شرکتهای سهامی عام پنج نفر است.
تفاوت شرکت سهامی خاص با نسبی چیست؟
حداقل تعداد شرکا برای تشکیل شرکت نسبی دو نفر است، در حالی که این تعداد برای شرکتهای سهامی خاص سه نفر است.
تفاوت شرکت نسبی با تعاونی تولید و مصرف چیست؟
حداقل تعداد شرکا برای ثبت شرکت نسبی دو نفر است، در حالی که این تعداد برای شرکتهای تعاونی تولید و مصرف هفت نفر است.
مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت نسبی چیست؟
شرکت‌نامه، تقاضانامه، صورت‌جلسه با امضای تمامی شرکا، مدارک شناسایی همۀ اعضا، نام و مشخصات مدیر یا مدیران شرکت، گواهی مدیر شرکت مبنی بر تأدیه سرمایه شرکت.
نحوه ثبت شرکت نسبی به چه ترتیب است؟
پس از فرستادن مدارک لازم برای ثبت شرکت نسبی به اداره ثبت شرکت‌ها، باید منتظر تأیید آنها بود. در نهایت، روند ثبت شرکت نسبی با درج آگهی در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران و انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار به پایان می‌رسد.
نام‌گذاری شرکت نسبی چگونه انجام می‌شود؟
نام شرکت نسبی باید دربردارندۀ اسم دست‌کم یکی از شرکا باشد. ذکر این نام به منظور معرفی این فرد و اعتبار بخشیدن به شرکت است.
سود شرکتهای نسبی به چه صورت تقسیم می‌شوند؟
منافع و سود شرکت نسبی به نسبت سهم‌الشرکه بین شرکا تقسیم می‌شود مگر اینکه ترتیب دیگری در شرکت‌نامه مقرر شده باشد.
مسئولیت پرداخت بدهی در شرکتهای نسبی با کیست؟
اگر دارایی‌های شرکت نسبی برای پرداخت تمام قرض‌های شرکت کافی نباشند، هر یک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای که در شرکت داشته‌اند مسئول پرداخت این بدهی‌ها هستند.
انحلال شرکت نسبی به چه صورت است؟
مهمترین علت انحلال شرکتهای نسبی ورشکستگی آنهاست. با این حال، در صورت رضایت تمام شرکا یا تمام شدن مدت شرکت نیز شرایط انحلال شرکت نسبی به وجود میآید.
دلیل انتخاب شرکت نسبی در ایران چیست؟
دلیل اصلی انتخاب شرکت نسبی در ایران جلب اعتماد مشتریان است. در واقع، مسئولیت شرکا در قبال پرداخت بدهی‌ها موجب اطمینان افراد می‌شود.