مالیات علی‌الراس چیست؟
مبنای تعیین میزان مالیات برای یک کسب‌وکار، اظهارنامه مالیاتی است که توسط مشمولان مالیات تعیین می‌شود. اما در مواردی که سازمان امور مالیاتی کشور، ایرادی در اظهارنامه مالیاتی یک شرکت ببیند افرادی را جهت بررسی درآمد آن شرکت و کسب‌وکار می‌فرستد تا بتواند به صورت دقیق میزان مالیات را بررسی کند. این مورد معمولا در مواردی صورت می‌گیرد که شرکت فرار مالیاتی بسیاری دارد و در پر کردن فرم اظهارنامه مالیاتی صادق نیست و یا از عواقب و جرایم آن کاملا بی‌خبر هستند.
نوشته مرتبط: مالیات بر درآمد
رسیدگی به مالیات علی‌الرس چگونه صورت می‌گیرد؟
ابتدا سازمان امور مالیاتی از مشمولان مالیات تقاضا می‌کند تا فرمی به نام «برگ درخواست اسناد و مدارک» را پر کند و در اختیار سازمان قرار دهد. پس از ابلاغ کردن برگ درخواست اسناد و مدارک، کارشناسان ارشد مالیاتی مکلف هستند ظرف یک هفته تا پانزده روز پس از ابلاغ درخواست فوق به محل کار پرداخت‌کننده مالیات رفته و دفاتر و اسناد و مدارک را مورد رسیدگی قرار دهد.
پس از انجام رسیدگی، یکی از سه حالت زیر اتفاق می‌افتد:
۱. در صورتی که دفاتر و اسناد بر طبق موازین قانونی و آیین نامه مربوط به روش‌های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم شده باشد درآمد مشمول مالیات پرداخت‌کننده از طریق رسیدگی به دفتر تعیین و مبلغ مالیات مشخص و طی برگ تشخیص صادر و به مودی ابلاغ می‌شود. به این روش، رسیدگی از طریق قبول دفاتر گفته می‌شود.
در صورتی که دفاتر و اسناد مودی مطابق موازین قانونی و آیین نامه مربوط به روش‌های نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک تنظیم نشده باشد و یا در مدارک ارائه شده جهت رسیدگی نقص وجود داشته باشد، دفاتر مورد قبول واقع نمی شود و تشخیص درآمد و مالیات واحد های تجاری بر اساس معیارها و قوانین مالیاتی شناسایی و مطالبه می شود. به این روش، رسیدگی از طریق علی الراس گفته می‌شود.
حالت دیگر از بررسی اظهارنامه‌ها توسط مامورین مالیاتی به این صورت است که صلاحیت اظهارنامه‌های ارائه شده توسط یک شرکت و همچنین دفاتر قانونی آنها توسط مامورین رد می‌شود و قابل رسیدگی تشخیص داده نمی‌گردد. در این حالت پس از اطلاع دادن وضعیت موجود به مودی بررسی‌های نهایی به منظور تعیین مالیات توسط یک هیئت سه نفره برگزار خواهد شد.
دلایل علی‌الراس شدن مالیات چیست؟
بر اساس ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم موارد زیر باعث علی‌الراس شدن دفاتر می‌شود:
- ارائه نشدن حساب سود و زیان واحد تجاری در زمان تعیین شده.
- در صورتی که فرد و یا شرکت مشمول مالیات، از ارائه مدارک صحیح برای اداره امور مالیاتی سرباز بزند و به صورت صحیح اقدام به این عمل نکند. در چنین شرایطی یکی از شرایط زیر اتفاق می‌افتد:
- اگر مدارک ارائه‌نشده مربوط به هزینه‌های واحد باشند، آن هزینه‌ها جزء هزینه‌های قابل قبول نخواهند بود و اگر این مدارک به درآمدها مربوط باشند، درآمد مشمول مالیات از روش علی‌الراس محاسبه خواهد شد.
- در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات به نظر اداره امور مالیاتی غیر قابل رسیدگی تشخیص داده شود و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و آیین نامه مربوط مورد قبول واقع نشود.
مالیات علی‌الراس چگونه محاسبه می‌شود؟
سازمان امور مالیاتی اختیار دارد که در صورت عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی توسط مشمولان مالیات، اقدام به تهیه اظهارنامه بر اساس فعالیت و اطلاعات اقتصادی کسب شده پرداخت کنندگان کند. در چنین مواردی کارشناسان مربوطه، در ابتدا اطلاعات مورد نیاز را از مراجع معتبر دولتی وغیردولتی دریافت می‌کند و سپس قرینه‌ها را بر اساس نوع فعالیت اقتصادی فرد پرداخت کننده مالیات انتخاب می‌کنند، سپس ضرایب مالیاتی متناسب با قرینه‌ها و نشانه‌های لازم مطابق گزارش کارشناس مربوطه انتخاب می‌شود آنگاه درآمد مشمول مالیات را به صورت « ضریب مالیاتی× قرینه مالیاتی=درآمد مشمول مالیات» به دست می‌آورند.
مطابق ماده ۹۷ قانون مالیات در صورت هرگونه اعتراض پرداخت کننده مالیات، چنانچه ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص مالیات، نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی مطابق مقررات مربوط اقدام کند، اعتراض پرداخت کننده طبق مقررات این قانون مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، این حکم مانع از تعلق جریمه‌ها و اعمال مجازات‌های عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در موعد مقرر . می‌شود.
عواقب حساب کردن مالیات بر اساس علی‌الراس
ارائه نکردن اظهارنامه مالیاتی جرایم بسیاری را می‌تواند به همراه داشته باشد. یکی از جریمه‌ها برای عدم ارائه اظهارنامه، جریمه ۳۰ درصدی بر مالیات است که بر طبق مالیات علی‌الراس محاسبه می‌شود. در این صورت حتی اگر فروشی‌هم نداشته باشید، باید ۳۰ درصد جریمه بر اساس سودی که توسط علی‌الراس برای شما تعیین شده بپردازید. اما ارائه اظهارنامه در زمان درست و به صورت کامل از این دست جریمه‌ها جلوگیری می‌کند.
حذف علی‌الراس از نظام مالیاتی
مطابق آنچه در قانون ۹۷ مالیات، مصوب سال ۱۳۹۴، ذکر شده است: «درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی موضوع این قانون که مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند، به استناد اظهارنامه مالیاتی مودی که با رعایت مقررات مربوط تنظیم و ارائه شده و مورد پذیرش قرار گرفته باشد، خواهد بود. سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند اظهارنامه مالیاتی دریافتی را بدون رسیدگی قبول و تعدادی از آنها را بر اساس معیارها و شاخص‌های تعیین شده و یا به طور نمونه انتخاب و برابر مقررات مورد رسیدگی قرار دهد».
در تبصره این ماده ذکر شده است که اداره‌های امور مالیات موظف هستند در مدت سه سال تا بانک اطلاعات مربوط به نظام جامع مالیاتی را در سراسر کشور مستقر و فعال نماید.
با توجه به تفسیر‌های بالا لازم به ذکر است که این قانون با شروع سال ۹۸ کنار گذاشته شده است.
نوشته مرتبط: مالیات و اظهارنامه‌های مالیاتی
پرسش‌های پرتکرار در مورد مالیات علی‌الراس
مالیات علی‌الراس چیست؟
مالیاتی که توسط اظهارنامه مالیاتی افراد پر نشود و سازمان امور مالیاتی کارشناسانی را جهت بررسی درآمد مشمول مالیات بفرستد را مالیات علی‌الراس می‌گویند.
دلایل علی‌الراس شدن مالیات چیست؟
۱. عدم ارائه اظهارنامه در زمان تعیین شده ۲. ارائه نکردن صحیح مدارک ۳. تشخیص بر اینکه اسناد ارائه شده غیرقابل بررسی هستند.
آیا مالیات علی‌الراس از نظام مالیاتی کنار گذاشته شده است؟
بله، طبق ماده ۹۷ مالیات‌های مستقیم این قانون از انتهای سال ۹۷ کنار گذاشته شده است.