پیش از اینکه به لزوم و نحوه‌ی استعلام طرح صنعتی ثبت‌شده بپردازیم، ابتدا اجازه دهید تا به طور مختصر تعریفی از طرح صنعتی داشته باشیم.
طبق قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری (مصوب سال ۱۳۸۶) طرح صنعتی به صورت زیر تعریف می‌شود:
هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ ها و یا بدون آن، به‌گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است.
نکته‌ای که در تعریف طرح صنعتی در قانون مالکیت معنوی باید به آن توجه کرد این است که: «در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی‌باشد».
تا حدی این تعریف گنگ به نظر می‌رسد. اگر بخواهیم یک مثال ساده بزنیم، شیشه‌ی عطرها، ظاهر و بدنه خودروها، شکل یک مبل و حتی یک قاشق را در صورت وجود نوآوری ظاهری می‌توان به عنوان یک طرح صنعتی ثبت کرد. تشخیص اینکه یک ایده قابلیت ثبت به عنوان طرح صنعتی را دارد یا خیر بر عهده‌ی کارشناسان مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است.
در این نوشته تنها قصد داریم تا به نحوه‌ی استعلام و جستجوی طرح صنعتی ثبت‌شده بپردازیم و اگر قصد دارید تا بیشتر در مورد نحوه‌ی ثبت طرح صنعتی بدانید و یا حتی اقدام به آن کنید، به سامانه ثبت طرح صنعتی مراجعه کنید. شاید بد نباشد که بدانید در نوشته‌ای دیگر، نحوه‌ی استعلام برندهای ثبت‌شده را هم آموزش دادیم.
ضرورت جستجو و استعلام ثبت طرح صنعتی چیست؟
تصور کنید که ایده‌ای به ذهن شما رسیده و قصد دارید تا یک قطعه و طرح موجود را بهینه کنید و تغییراتی در آن ایجاد کنید. شما ممکن است که تصور کنید که این ایده به ذهن کسی نرسیده و یا اگر رسیده کسی اقدام به ثبت قانونی آن نکرده است. ولی شما در اشتباهید! شخص حقیقی یا حقوقی دیگری پیش از شما این طرح صنعتی را ثبت کرده است و شما بعد از مدت‌ها تلاش و در زمانی که قصد ثبت آن را دارید متوجه این موضوع می‌شوید.
تنها راه جلوگیری از این تراژدی، جستجو و استعلام طرح‌های صنعتی ثبت‌شده‌ی پیشین است.
البته این تنها کارکرد جستجوی طرح صنعتی نیست. بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی با هدف سرمایه‌گذاری بر روی ایده‌های دیگران اقدام به جستجوی طرح‌های صنعتی ثبت‌شده می‌کنند تا بتوانند یک ایده‌ی آینده‌دار را از دل آن‌ها پیدا کنند.
نحوه استعلام و جستجو در طرح‌های صنعتی ثبت‌شده در ایران
اگر قصد جستجوی یک طرح صنعتی که در ایران ثبت شده را دارید باید به وبسایت مرکز مالکیت معنوی ایران و بخش استعلام طرح‌های صنعتی آن مراجعه کنید. آدرس این سامانه را در زیر آورده‌ایم:
نحوه استعلام و جستجو در طرح‌های صنعتی ثبت‌شده در خارج از ایران
همانند ثبت برند که می‌تواند بین‌المللی و یا داخلی باشد، یک طرح صنعتی هم می‌تواند تنها در ایران و یا در خارج از ایران ثبت شده باشد. پس اگر قصد ثبت بین‌المللی یک طرح صنعتی را دارید (همانند کنوانسیون بین‌المللی مادرید که مختص برندها است)، باید پیش از اینکه خودتان را به زحمت بیاندازید، اقدام به جستجو و استعلام طرح‌های صنعتی ثبت‌شده در نهادهای بین‌المللی کنید. برای جستجوی طرح‌های صنعتی بین‌المللی، وبسایت‌ها و سامانه‌های زیادی وجود دارند که بعضی از آن‌ها رایگان و برخی دیگر پولی هستند. ما در اینجا یک وبسایت رایگان را برای استعلام و جستجوی طرح‌های صنعتی بین‌المللی معرفی می‌کنیم:
گوگل: بله! گوگل این قابلیت را مهیا کرده است که در آن به جستجوی طرح‌های صنعتی و به اصطلاح کلی‌تر پتنت‌های (Patents) ثبت‌شده در دنیا بپردازید. برای استفاده از این سرویس کلیک کنید.
آسان‌ترین روش برای استعلام و ثبت طرح صنعتی
توجه داشته باشید که هر ایده‌ای لزوما نمی‌تواند به عنوان طرح صنعتی ثبت شود. همچنین اختراع هم با طرح صنعتی متفاوت است. به طور کلی طرح صنعتی تنها بر نوآوری بر روی ظاهر یک شی تمرکز دارد، اما اختراع بر روی کارکرد و نوآوری فنی آن توجه دارد. تشخیص اینکه یک ایده را به عنوان اختراع یا طرح صنعتی می‌توان رسمی کرد و یا خیر بر عهده‌ی کارشناسان نهادهای رسمی ( مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در ایران) است. ولی کارشناسان ما طی سال‌ها تجربه، پیش از اینکه شما نیاز به صرف زمان و هزینه‌ی زیادی داشته باشید، شما را به طور کامل و رایگان در این مسیر راهنمایی می‌کنند. پس ساده‌ترین روش این است که با شماره ۴۳۴۹۸ تماس بگیرید و بقیه‌ی کارِ استعلام طرح صنعتی را به طور رایگان بر عهده‌ی ما بگذارید.
نوشته مرتبط: نمونه اظهارنامه طرح صنعتی