تصویب تغییر در میزان سرمایه شامل هر نوع افزایش سرمایه و یا کاهش آن در صلاحیت مجمع عمومی فوق العاده شرکت انجام می شود. این امر نیازمند گزارش هیئت مدیره و تایید بازرسین می باشد.
افزایش سرمایه در تمامی انواع شرکت ها، همیشه امری اختیاری بوده است. در حالی که کاهش سرمایه علاوه بر اختیاری بودن گاهی به صورت اجباری نیز انجام می شود.چرا که در مواردی اتفاق می افتد که سرمایه شرکت پس از زیان های متوالی دچار کاهش فاحشی گردد. در این وضعیت مجمع باید نسبت به انحلال و یا تقلیل سرمایه اجباری به سطح میزان واقعی مبادرت ورزد.
راه های افزایش سرمایه شرکتها
در قانون تجارت ایران، از دو طریق می توان نسبت به افزایش سرمایه اقدام نمود:
۱- صدور سهام جدید (افزایش تعداد)
۲- افزایش مبلغ اسمی سهام موجود
مبلغ اسمی سهام معمولا در زمان تاسیس شرکت و با توافق شرکا تعیین و در اساسنامه قید می گردد. برای نمونه اگر سرمایه اولیه شرکتی، دو میلیون ریال منقسم به هزار سهم دو هزار ریالی باشد و بنا به صلاحدید مجمع قصد افزایش سرمایه به بیست میلیون ریال را داشته باشد با توجه به راهکار قانون تجارت، در فرایند افزایش سرمایه دو گزینه پیش روی شرکا قرار دارد. صدور نه هزار سهم دو هزار ریالی و یا افزایش ارزش اسمی سهام از دو هزار به بیست هزار ریال.
البته باید بدانید که در شرکت های سهامی عام محدودیت در مبلغ اسمی سهام وجود دارد، این یعنی مبلغ اسمی هر واحد سهم نباید از ده هزار ریال تجاوز کند.
روش‌های تادیه مبلغ اسمی سهام
قانونگذار در ماده ۱۵۸ لایحه قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت، فارغ از روش انتخابی مجمع جهت افزایش سهام، روش های زیر را جهت تادیه مبلغ اسمی سهام پیش بینی کرده است.
- پرداخت به صورت نقدی
- تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید
- انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت
- تبدیل اوراق قرضه به سهام
پرداخت بصورت نقدی
این روش ساده ترین شیوه افزایش سرمایه است و از طریق واریز به حساب شرکت صورت می پذیرد.
تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید
در این روش فهرستی از مطالبات حال شده تهیه و به تایید بازرسین شرکت می رسد و به اداره ثبت شرکت ها ارسال می گردد. با هر دو روش افزایش ارزش اسمی سهام و یا صدور سهام جدید امکان پذیر است.
انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت
افزایش مبلغ اسمی سهام صرفا با موافقت تمامی صاحبان سهام مجاز است. پرداخت مبلغ اسمی سهام جدید در شرکت سهامی عام بصورت نقدی و در سهامی خاص حتی در قالب آورده غیر نقدی مجاز است اما انتقال اندوخته قانونی (موضوع ماده ۱۴۰) به سرمایه شرکت منع قانونی دارد.
تبدیل اوراق قرضه به سهام
با توجه به قوانین و از آنجا که اوراق قرضه شبهه ربوی بودن دارد لذا در موضوع افزایش سرمایه فاقد اعتبار است.
روند انجام افزایش سرمایه
ملاحظات کلی افزایش سرمایه
در ابتدای این مقاله گفتیم صدور مجوز افزایش سرمایه مطابق ماده ۸۳ لایحه اصلاح قانون تجارت، منحصرا در صلاحیت مجمع عمومی فوق العاده است. گزارش لزوم افزایش سرمایه به پیشنهاد هیئت مدیره و با تایید بازرسین جهت تصمیم گیری تقدیم مجمع می شود.
گزارش باید حاوی توضیحات و توجیهات ضرورت افزایش سرمایه و گزارش کاملی در خصوص امور شرکت از ابتدای همان سال مالی باشد.
چنانچه تا زمان برگزاری مجمع عمومی عادی نسبت به حساب های سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد، و گزارش حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد، مجمع می‌تواند خود افزایش سرمایه را تصویب کند و چگونگی آن را به هیئت مدیره بسپارد یا اختیار افزایش سرمایه تا مبلغ معینی را به هیئت مدیره تفویض کند.
البته این مدت بیشتر از پنج سال نخواهد بود. به‌هرحال اساسنامه‌ی شرکت نمی‌تواند متضمن اختیار افزایش سرمایه به‌طور مستقیم برای هیئت‌مدیره باشد و این اجازه باید از سوی مجمع عمومی فوق‌العاده صادر شود.
نکته بسیار مهمی که باید درباره افزایش سرمایه بدانید این است که پیش از اقدام به افزایش سرمایه در صورتی که کل سرمایه اولیه در ابتدای تاسیس شرکت تادیه نشده باشد، ضرورت دارد نسبت به پرداخت سرمایه تعهدی اقدام گردد. در غیر این صورت افزایش سرمایه به هیچ صورت مجاز نیست.
هم چنین توجه داشته باشید که بازرسین برای سال مالی مربوطه باید دارای اعتبار باشند.
افزایش سرمایه در شرکت سهامی خاص
در شرکت سهامی خاص، پس از اخذ تصمیم راجع به افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید، باید مراتب از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشار به اطلاع صاحبان سهام برسد. در این آگهی باید اطلاعات مربوط به مبلغ افزایش سرمایه و مبلغ اسمی سهام جدید و حسب مورد، مبلغ اضافه ارزش سهام و تعداد سهامی که هر صاحب سهم به نسبت سهام خود حق تقدم در خرید آن ها را دارد و مهلت پذیره نویسی و نحوه پرداخت، ذکر شود.
در صورتی که برای سهام جدید شرایط خاصی در نظر گرفته نشده باشد، چگونگی این شرایط نیز در آگهی قید خواهد شد. البته این تشریفات برای شرکت های سهامی خاص که در آن ها تمامی صاحبان سهام حضور دارند ضروری نخواهد بود.
موضوع دیگر در خصوص افزایش سرمایه حق تقدم سهامداران قدیمی است و این بدان معنا است که سهامداران قدیمی برای خرید سهام دارای حق تقدم هستند. این حق قابل تقویم به پول است و دارای قابلیت نقل و انتقال است. با این‌حال مجمع عمومی فوق‌العاده با توجه به گزارش هیئت مدیره و گزارش بازرس شرکت، توانایی سلب این حق را دارد اما باید ارزش آن را به ایشان بپردازد.
مدارک مورد نیاز افزایش سرمایه جهت ارسال به اداره ثبت شرکت ها
- صورت‌جلسه‌ی مجمع عمومی فوق‌العاده که افزایش سرمایه را تصویب کرده یا اجازه‌ی آن را به هیئت مدیره داده است که در این صورت، صورت‌جلسه‌ی هیئت‌مدیره که افزایش سرمایه را مورد تصویب قرار داده است.
- یک نسخه از روزنامه آگهی دعوت.
- اظهارنامه‌ی افزایش سرمایه حاکی از فروش کلیه‌ی سهام جدید با امضای اعضای هیئت‌مدیره. توجه کنید درصورتی‌که سهام جدید امتیازاتی داشته باشد، باید شرح امتیازات و موجبات آن در اظهارنامه قید شود.
- درصورتی‌که قسمتی از افزایش سرمایه به‌صورت غیرنقدی باشد، باید تمام قسمت غیرنقدی تحویل شده، به تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده رسیده باشد. مجمع عمومی فوق‌العاده در این مورد با حضور صاحبان سهام شرکت و پذیره‌نویسان سهام جدید تشکیل شده و یک نسخه از صورت‌جلسه مجمع عمومی فوق‌العاده باید به اظهارنامه‌ی مذکور در این ماده ضمیمه شود.
- یک نسخه از گزارش بازرس قانونی.
- در صورتی‌که سهامداران اشخاص حقوقی باشند، معرفی‌نامه‌ی نمایندگان آنها باید ضمیمه‌ی صورت‌جلسه و سایر مدارک باشد.
- نامه‌ی عدم مشمولیت دریافتی از سازمان بورس جهت شرکت های سهامی عامی که از نظر سازمان بورس مشکوک به شمول یا عدم‌شمول در دستورالعمل‌های سازمان هستند.
کاهش سرمایه در شرکت به دو صورت اتفاق می افتد:
۱- کاهش اختیاری سرمایه شرکت
چنانچه شرکت بیش از مبلغی که برای سرمایه لازم است در اختیار داشته باشد و در زمان کم موفق به انجام منظور خود نشود، می تواند قسمتی از سرمایه را به شرکا بازگرداند و کاهش دهد.
با استناد به ماده ۱۸۹ اصلاحی مجمع عمومی فوق العاده شرکت قابلیت آن را دارد که، با پیشنهاد هیئت مدیره در زمینه کاهش سرمایه تصمیم بگیرد. البته به شرطی که بر اساس این کاهش به سهام از لحاظ تساوی حقوق، آسیبی نرسد و سرمایه شرکت ( سهامی ۵ میلیون ریال ) و سهامی خاص ( یک میلیون ریال ) از مبلغ مقرر کمتر نشود.
این پیشنهاد حداقل ۴۵ روز پیش از تشکیل مجمع عمومی فوق العاده به بازرسان تحویل داده می شود. می بایست با توجیه موارد کاهش سرمایه به همراه گزارشی در مورد امور شرکت از ابتدای سال مالی همراه باشد.
بازرسان پیشنهاد هیات مدیره را دریافت و نظر خود را به مجمع عمومی فوق العاده گزارش خواهند داد و همچنین تصمیم این مجمع مبنی بر کاهش سرمایه حداکثر طی مدت یک ماه در روزنامه رسمی و روزنامه کثیرالانتشاری که مختص چاپ آگهی های مربوط به شرکت می باشد چاپ شود.
تا مدت زمان دو ماه پس از تاریخ انتشار آگهی و نیز در صورت وجود فرد معترض و طلبکار از شرکت، پیش از صدور رای اجرای حکم قطعی از سوی دادگاه، کاهش سرمایه ممنوع خواهد بود.
۲- کاهش سرمایه بر اثر زیان و خسارت وارده به شرکت
چنانچه کاهش سرمایه شرکت بر اثر زیان و خسارات وارده باشد، تا حدی که نیمی از سرمایه شرکت مذکور از بین برود، قانون هیئت مدیره را موظف به دعوت مجمع عمومی فوق می نماید، تا در مورد بقاء یا انحلال شرکت، تصمیم اتخاذ نمایند.
لازم به ذکر است که مجمع عمومی تصمیم می گیرد به اینکه سهام جدید انتشار دهد و یا سرمایه را کاهش و یا شرکت را منحل نماید.
تصمیم فوق را مدیران شرکت طبق مقررات قانون به اداره ثبت شرکتها اطلاع خواهند داد و تا زمانی که مجمع عمومی فوق العاده رای مبنی بر انحلال شرکت صادر نکند، می بایست در همان جلسه با رعایت تمامی مقررات ثبت شرکت، سرمایه شرکت را به میزان سرمایه موجود کاهش بدهند، منتها به شرطی که این میزان از حداقل تعیین شده برای شرکتهای سهامی کمتر نباشد.