انحلال شرکت‌ها به معنای تعطیل شدن و پایان یافتن فعالیت‌های تجاری آنها است. در این شرایط، شرکا باید به اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری مراجعه کنند و مراحل ثبت قانونی انحلال شرکت را انجام دهند و این موضوع را با آگهی در روزنامه رسمی و کثیرالانتشار به صورت عمومی اطلاع‌رسانی نمایند. در قانون تجارت ایران، هفت نوع شرکت تجاری تعریف شده است: شرکتهای سهامی عام و سهامی خاص، با مسئولیت محدود، مختلط سهامی، مختلط غیر سهامی، نسبی، تضامنی و تعاونی. در این مقاله، به موارد انحلال شرکت‌ها در ایران می‌پردازیم و دستورالعمل انحلال شرکت‌ها را از منظر قانون انحلال شرکت‌ها به طور کامل بررسی می‌کنیم.
موارد انحلال شرکت سهامی خاص
طبق قانون تجارت ایران، شرکتهای سهامی (عام و خاص) در موارد زیر منحل میشوند:
- وقتی شرکت موضوعی را که برای آن تشکیل شده است انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد.
- در صورتی که شرکت برای مدتی معین تشکیل شده و آن مدت منقضی گردیده باشد، مگر اینکه این مدت پیش از انقضا تمدید شده باشد.
- در صورت ورشکستگی (که تابع مقررات ورشکستگی خواهد بود.)
- هر موقع که مجمع عمومی فوقالعاده صاحبان سهام به هر علتی رأی به انحلال شرکت بدهد.
- در صورت صدور حکم قطعی دادگاه.
نوشته‌ی مرتبط: نمونه صورتجلسه انحلال شرکت سهامی خاص
موارد انحلال شرکت با مسئولیت محدود
علاوه بر مواردی که پیش‌تر در مورد انحلال شرکتهای سهامی ذکر شد، نظیر انجام شدن موضوع یا پایان مدت شرکت و یا ورشکستگی، شرکتهای با مسئولیت محدود در موارد ذیل منحل میشوند:
- در صورت تصمیم عده‌ای از شرکا که سهم‌الشرکه آنها بیش از نصف سرمایه شرکت باشد.
- در صورتی که به واسطه ضررهای وارده، نصف سرمایه شرکت از بین رفته و یکی از شرکا تقاضای انحلال کرده و محکمه دلایل او را موجه دیده و سایر شرکا حاضر نباشند سهمی را که در صورت انحلال به او تعلق می‌گیرد پرداخته و او را از شرکت خارج کنند.
- در مورد فوت یکی از شرکا، اگر به موجب اساسنامه پیش‌بینی شده باشد.
همچنین باید یادآوری کرد که تشکیل سرمایه احتیاطی در شرکتهای با مسئولیت محدود نیز لازم‌الرعایه است. به این ترتیب که هر سال دست‌کم یک‌بیستم از عایدات خالص شرکت برای تشکیل سرمایه احتیاطی در نظر گرفته شود و هنگامی که سرمایه احتیاطی به عشر سرمایه شرکت رسید، ادامه آن اختیاری خواهد بود.
نوشته‌ی مرتبط: نمونه صورتجلسه انحلال شرکت با مسئولیت محدود
موارد انحلال شرکت تضامنی
شرکتهای تضامنی در صورت رضایت تمامی شرکا می‌توانند اعلام انحلال کنند. همچنین با پایان ماموریت یا مدت زمان فعالیت مجموعه نیز شرایط منحل شدن شرکت به وجود می‌آید. ورشکستگی، فسخ، فوت و یا محجوریت یکی از شرکا نیز از دیگر دلایل انحلال این مجموعه‌ها هستند. گفتنی است در صورتی که یکی از شرکا به دلایلی انحلال شرکت را از محکمه تقاضا نماید و محکمه آن دلایل را موجه بداند، میتواند حکم به انحلال شرکت تضامنی دهد. البته هر گاه دلایل انحلال منحصراً مربوط به شریک یا شرکای معین باشد محکمه میتواند به تقاضای سایر شرکا به جای انحلال، حکم اخراج آن شریک یا شرکای معین را بدهد.
موارد انحلال شرکتهای مختلط
در قانون تجارت ایران، شرکتهای مختلط به دو نوع سهامی و غیر سهامی تقسیم میشوند. شرایط عمومی انحلال شرکتهای تجاری در مورد این نوع مجموعه‌ها نیز صدق می‌کند که مهمترین آنها اتمام مدت و ماموریت و ورشکستگی است. علاوه بر این موارد، شرکت مختلط سهامی در موارد زیر منحل می‌شود:
- بر حسب تصمیم مجمع عمومی در صورتی که در اساسنامه این حق برای مجمع مذکور تصریح شده باشد.
- بر حسب تصمیم مجمع عمومی و رضایت شرکای ضامن.
- در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکای ضامن مشروط بر اینکه انحلال شرکت در این موارد در اساسنامه تصریح شده باشد.
نکته بسیار مهمی که در مورد انحلال شرکت مختلط غیر سهامی وجود دارد این است که مرگ یا محجوریت یا ورشکستگی شریک یا شرکای با مسئولیت محدود موجب انحلال این نوع کمپانی نمی‌شود.
موارد انحلال شرکت نسبی
شرکتهای نسبی در صورت انجام شدن موضوعی که برای آن تاسیس شده‌اند و یا ناممکن شدن دستیابی به آن، منحل میشوند. همچنین در صورت انقضای مدت زمان فعالیت و تمدید نکردن آن نیز شرایط انحلال را پیدا می‌کنند. مواردی مانند تصمیم تمامی شرکا برای انحلال و یا کمتر شدن تعداد شرکا از حداقل قانونی نیز که ممکن است بر اثر فوت یکی از آنها به وجود بیاید میتواند موجب انحلال شرکت نسبی شود. ورشکستگی و از بین رفتن سرمایه شرکت نیز دلیل دیگری برای پایان یافتن کار این مجموعه‌ها است.
نکته بسیار مهمی که در زمینه انحلال شرکت نسبی وجود دارد این است که اگر دارایی شرکت نسبی برای تأدیه تمام قروض شرکت کافی نباشد هر یک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای که در شرکت داشته‌اند مسئول پرداخت بدهی‌ها هستند. گفتنی است تا زمانی که شرکت نسبی منحل نشده باشد، مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید و فقط پس از انحلال است که طلبکاران می‌توانند به فرد فرد شرکا مراجعه نمایند.
موارد انحلال تعاونیها
مطابق با قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران، شرکتهای تعاونی در موارد زیر منحل میشوند:
- تصمیم مجمع عمومی فوقالعاده.
- کاهش تعداد اعضا از حد نصاب مقرر در صورتی که حداکثر ظرف مدت سه ماه تعداد اعضا به نصاب مقرر نرسیده باشد.
- انقضای مدت تعیین‌شده در اساسنامه، در صورتی که در اساسنامه مدت تعیین شده باشد و مجمع عمومی مدت را تمدید نکرده باشد.
- توقف فعالیت بیش از یک سال بدون عذر موجه.
- عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط پس از سه بار اخطار کتبی در سال به وسیله وزارت تعاون بر طبق آیین‌نامه مربوطه.
- ورشکستگی طبق قوانین مربوط به تعاونیها.
گفتنی است که پس از اعلام انحلال تعاونی و ثبت رسمی آن، کلیه امتیازات و اموالی که از منابع عمومی دولتی و بانک‌ها در اختیار تعاونی قرار گرفته باید مسترد شود. مسئولیت اعضای هر تعاونی نیز در این مورد تضامنی است. همچنین در صورتی که مجمع عمومی فوقالعاده یا وزارت تعاون رای به انحلال تعاونی بدهد، ظرف یک ماه سه نفر جهت تصفیه امور انتخاب و به اداره ثبت محل معرفی خواهند شد تا بر طبق قانون و آیین‌نامه مربوطه نسبت به تصفیه امور تعاونی اقدام نمایند.
پرسش‌های متداول پیرامون موارد انحلال شرکت
موارد انحلال شرکت نسبی چیست؟
انجام شدن موضوع شرکت یا ناممکن شدن دستیابی به آن، انقضای مدت شرکت و تمدید نکردن آن، تصمیم تمامی شرکا برای منحل کردن شرکت، ورشکستگی مجموعه.
شرکتهای تضامنی در چه شرایطی منحل میشوند؟
مهمترین دلایل انحلال شرکتهای تضامنی عبارتاند از پایان ماموریت یا مدت فعالیت مجموعه، فوت، محجوریت، فسخ یا ورشکستگی یکی از شرکا یا درخواست یکی از شرکا از دادگاه. همچنین شرکت تضامنی در صورت رضایت تمامی شرکا میتواند انحلال خود را اعلام نماید.
موارد انحلال شرکت با مسئولیت محدود چیست؟
منقضی شدن مدت شرکت، پایان یافتن موضوعی که شرکت برای آن تشکیل شده بود، ورشکستگی، تصمیم عده‌ای از شرکا که دارنده بیش از نیمی از سرمایه مجموعه هستند، تقاضای یکی از اعضا از دادگاه به دلیل زیان‌های فراوان کمپانی.
تعاونیها در چه شرایطی منحل میشوند؟
تصمیم مجمع عمومی فوقالعاده، کمتر شدن تعداد اعضا از حد نصاب قانونی، انقضای مدت ذکر شده در اساسنامه، توقف فعالیت بیش از یک سال بدون عذر موجه، رعایت نکردن مقررات وزارت تعاون.
موارد انحلال شرکت سهامی خاص چیست؟
شرکتهای سهامی خاص طبق قانون در این موارد منحل میشوند: صدور حکم قطعی دادگاه، تصمیم مجمع عمومی فوقالعاده صاحبان سهام، ورشکستگی شرکت، اتمام مدت زمان شرکت یا موضوع فعالیت آن.