اظهارنامه مالیاتی چیست؟ همان‌طور که گفتیم یک نوع از مالیات، مالیات بر درآمد است. شرکت‌ها و تاجران حقیقی در پایان هرسال مالی باید میزان سود و زیان، هزینه‌ها، استهلاک و… را به اداره مالیاتی اعلام کنند تا میزان مالیات پرداختی آنها مشخص شود. تاجران این اطلاعات را باید از طریق تهیه اظهارنامه مالیاتی اعلام کنند. در صورتی که افراد یا شرکت‌ها این مبالغ سود و زیان را اعلام نکنند، مبلغ مالیات توسط ممیزین اداره مالیات تعیین می‌شود و پرداخت این مبلغ توسط مودیان، ضروری است.
از آن‌جا که تاجران به هزینه‌ها و سود و زیان خود آگاه‌تر هستند، توصیه می‌شود حتما در زمان مقرر تکمیل اظهارنامه مالیاتی را انجام داده و ارسال کنید. نکته مهم درخصوص اظهارنامه مالیاتی ۱۴۰۲ این‌جاست که اشخاص حقیقی تا پایان خردادماه ۱۴۰۲ فرصت دارند اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال مالی ۱۴۰۱ را تکمیل کرده و ارسال نمایند. پس نتیجه می‌گیریم که اظهارنامه مالیاتی کارنامه مالی است که همه ساله، اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، به منظور محاسبه مالیات خود، به سازمان مالیاتی تقدیم می‌کنند و اکنون، با خود اظهاری الکترونیکی، فرآیند‌ها تحت سامانه متمرکز انجام می‌شود.
روش تهیه و مراحل ارسال اظهارنامه مالیاتی
برای درک بهتر نحوه تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی باید بدانیم که سیاست و برنامه عملیاتی سازمان امور مالیاتی کشور در حال حاضر اخذ الکترونیکی اظهارنامه، بدون نیاز به مراجعه حضوری مودیان به واحدهای مالیاتی می‌باشد. ارسال الکترونیکی اظهارنامه، مشروط به تکمیل مراحل ثبت نام الکترونیکی به شرح زیر می‌باشد. بهتر است ارسال اظهارنامه قبل از فرا رسیدن روزهای پایانی مهلت تسلیم اظهارنامه صورت گیرد.
مودیان حقیقی :
تسلیم اظهارنامه الکترونیکی برای این دسته از مودیان فقط در صورت تکمیل ثبت نام الکترونیکی امکان پذیر می باشد. برای واحدهای مشارکتی، جهت عملکرد سال جاری تنها تکمیل یک اظهارنامه کافی است و نیازی به ارائه اظهارنامه انفرادی برای تمامی شرکاء نمی باشد.
نکته : اطلاعات شرکاء در واحدهای مشارکتی از سامانه ثبت نام کد اقتصادی بارگزاری می شود؛ بنابراین در صورت عدم ثبت اطلاعات این سامانه (از جمله اطلاعات شرکاء) در ثبت نام شریک اصلی حتما نسبت به تکمیل آن در سامانه ثبت نام کد اقتصادی ثبت نام اقدام نمایید.
مودیان حقوقی :
تسلیم اظهارنامه الکترونیکی برای این دسته از مودیان فقط با استفاده از نام کاربری و کلمه عبور و کدرهگیری پیش ثبت نام و همچنین در صورت تکمیل اطلاعات ثبت نام امکان پذیر می باشد؛ نکته مهم : دریافت کد خطای ۵۰۴ در زمان ارسال اظهارنامه الکترونیکی به مفهوم عدم برقراری شروط بالا برای ارسال اظهارنامه می باشد.
چه اشخاصی موظف به تهیه اظهارنامه مالیاتی هستند؟
- کلیه شخصیت‌های حقیقی که در ایران مشغول به فعالیت بوده و معاف از مالیات نیستند.
- کلیه شخصیت‌های حقوقی که در ایران مشغول به فعالیت بوده و معاف از مالیات نیستند (مثل ناشران).
- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی که در خارج از کشور مشغول به کار هستند.
- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که خارج از کشور اقامت دارند اما درآمد آنها از داخل ایران است.
- کلیه اتباع غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) که در ایران، درآمد دارند، مشمول مالیات هستند.
چند نوع اظهارنامه برای اعلام درآمد داریم؟
اظهارنامه‌های شش گانه مالیات بر درآمد به شرح زیر است:
- اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی موضوع ماده صد و ده قانون مالیات‌های مستقیم
- اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی گروه اول ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم
- اظهارنامه مالیات بردرآمد اشخاص حقیقی گروه دوم ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم
- اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی گروه سوم ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم
- اظهارنامه مالیات بر درآمد املاک ویژه اشخاص حقیقی که درآمد املاک دارند مستند بر ماده ۵۷ و ۸۰
- اظهارنامه مالیاتی انحلال شرکت طبق مانده ۱۱۴ و ۱۱۶ قانون مالیات‌های مستقیم.
مراحل و فرآیند تهیه اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی :
۱- پیش ثبت نام کد اقتصادی و دریافت کدرهگیری
۲- تایید اطلاعات پیش ثبت نام و دریافت پاکت نامه حاوی اطلاعات کاربری
۳- ثبت نام کد اقتصادی
۴- تایید اطلاعات ثبت نام
۵- دریافت و تکمیل اظهارنامه الکترونیکی
۶- ارسال اظهارنامه و دریافت کدرهگیری
۷- دریافت و پرداخت قبوض پرداختی مالیات به صورت اینترنتی
مهم‌ترین نکاتی که باید برای تنظیم اظهارنامه‌های مالیاتی رعایت کنید
برای اینکه بتوانید این فرم را با اطلاعات درست پر کرده و در زمان مناسب تحویل دهید؛ باید یک سری نکات را بدانید که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آنها پرداخته‌ایم.
۱– بهتر است اظهارنامه مالیاتی را از طریق الکترونیکی ارسال کنید
برای اینکه مطمئن شوید که هیچ موردی را از قلم ننداخته و همه اطلاعات مورد نیاز را در اختیار سیستم قرار داده‌اید؛ توصیه می‌کنیم که از پایگاه اینترنتی سازمان امور مالیاتی به آدرس استفاده کنید. زیرا در این صورت می‌دانید که تمام بخش‌های با ستاره قرمز، اطلاعاتی هستند که حتما باید ارائه شوند؛ در نتیجه هیچ موردی را فراموش نمی‌کنید.
به علاوه اگر در زمان ارسال اظهارنامه الکترونیکی کد ۵۰۴ را مشاهده کردید؛ متوجه می‌شوید که این فرم به دست سازمان نرسیده و باید دوباره آن را پر کنید. در نتیجه هیچ‌گاه ارسال اظهارنامه به تاخیر نخواهد افتاد.
۲– باید سال مالی خود را مشخص کنید
برای اینکه حساب و کتاب مالیاتی شما دقیق باشد؛ نیاز دارید که یک بازه زمانی را به عنوان سال مالی برای خودتان تعریف کنید. براساس ماده ۱۰۰ ق.م.م سال مالیاتی اشخاص حقیقی همان سال شمسی است که از ابتدای فروردین تا آخر اسفند است.
اما برای شرکت‌های خصوصی و اشخاص حقوقی ممکن است الزاما سال مالی و مالیاتی یکی نباشد. چرا که به دلیل اساسنامه خود با این تاریخ هماهنگ نیستند. آنها می‌توانند به‌طور مستقل سال مالی را تعریف کنند که امکان دارد با سال مالیاتی یکی نباشد. نکته‌ای که باید بدانید این است که مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا پایان ۴ ماه شمسی از شروع این سال است.
۳– اگر معاف از مالیات هستید؛ نیازی به ارائه اظهارنامه مالیاتی ندارید
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در زمان ارسال اظهارنامه مالیاتی بدانید این است که مطمئن شوید معافیت مالیاتی ندارید. طبق قانون ۴ مورد از فعالیت‌های مختلف هستند که نیازی به ارسال اظهارنامه ندارند. این ۴ مورد عبارت‌اند از:
- سود سپرده‌های بانکی اشخاص حقیقی
- فعالیت‌های مربوط به بخش کشاورزی
- درآمد به‌دست‌آمده از اجاره املاک مسکونی
- امور خیریه
این موارد بیشتر شامل اشخاص حقیقی می‌شود. بنابراین اگر یک شخص حقوقی هستید؛ باید تمام قوانین در مورد معافیت مالیاتی را مطالعه کنید تا در این خصوص مطمئن شوید.
۴– حتی در صورت عدم فعالیت هم نیاز به ارسال اظهارنامه مالیاتی دارید
گاهی اوقات ممکن است شما به عنوان یک شخص حقوقی، شرکتی را ثبت کنید اما هیچ فعالیتی نداشته باشید. در این صورت بیشتر افراد فکر می‌کنند که نیازی به تهیه اظهارنامه مالیاتی ندارند و به شکل خودکار از پرداخت مالیات معاف هستند.
این در حالی است که شما هم باید درست مانند شرکت‌های فعال، اظهارنامه خود را حداکثر پس از گذشت ۴ ماه از آغاز سال مالی، ارسال کنید. با این‌حال نیازی به پر کردن فرم نیست و می‌توانید آن را به شکل سفید تحویل دهید. سفید بودن فرم نشانه عدم فعالیت شما است. به این ترتیب به مجریان قانون اعلام می‌کنید که قصد دور زدن قوانین مالیاتی را نداشته و صرفا به دلیل عدم فعالیت نمی‌توانید هزینه‌ای پرداخت کنید.
۵– ارسال نکردن اظهارنامه مالیاتی برای شما تبعات قانونی دارد
در صورتی که کارنامه مالی خود را به موقع برای سازمان مربوطه ارسال نکنید؛ مشمول جرائم و تبعات قانونی می‌شود. به این معنا که مقدار مالیاتی که باید بپردازید؛ افزایش می‌یابد. این جریمه معمولا غیر قابل بخشش است و باید آن را پرداخت کنید.
بر این اساس جریمه اشخاص حقوقی برابر ۳۰ درصد بدهی مالیاتی و اشخاص حقیقی برابر ۱۰ درصد است. دقت کنید در صورتی که فرم خود اظهاری را به شکل کامل پر نکنید و درآمدهایی را کتمان یا هزینه‌های غیر واقعی را در آن درج کنید؛ این جریمه‌ها برای شما اعمال می‌شوند.
۶– در صورت ارسال به موقع اظهارنامه مالیاتی، مشمول جایزه می‌شوید
همان‌طور که دیرکرد در پرداخت مالیات و نداشتن صداقت در پر کردن فرم‌ها مشمول جریمه می‌شود؛ افراد خوش‌حساب می‌توانند جایزه دریافت کنند. بر این اساس اگر به عنوان یک شخص حقیقی یا حقوقی، اظهارنامه خود را به مدت ۳ سال متوالی، در موعد مقرر ارسال کنید و مورد قبول سازمان واقع شود؛ می‌توانید از ۵ درصد جایزه خوش‌حسابی نسبت به مالیات‌های پرداخت شده طی این سه سال، بهره‌مند شوید.
۷– می‌توانید اطلاعات موجود در فرم را اصلاح کنید
اگر کارنامه مالی خود را اشتباه پر کردید یا اینکه پس از ارسال متوجه شدید که برخی از موارد را فراموش کرده‌اید؛ جای نگرانی نیست. شما می‌توانید تا یک ماه قبل از تاریخ انقضای تسلیم اظهارنامه مالیاتی، نسبت به رفع اشتباه خود اقدام کرده و فرم را اصلاح کنید.
دقت کنید که بهتر است پر کردن و ارسال فرم‌ها را به تاخیر نیندازید تا در صورت بروز اشکال، فرصت اصلاح آنها برای شما وجود داشته باشد.
۸– برای تهیه اظهارنامه مالیاتی به حسابدار خبره نیاز دارید
اگر صاحب یک شرکت یا کسب‌وکار گسترده هستند؛ بدانید که حتما باید اظهارنامه مالیاتی را در موعد مقرر تسلیم کنید. از سوی دیگر پر کردن این فرم‌ها و اطلاعاتی که باید در آنها نوشته شود؛ از حساسیت بسیار زیادی برخوردار است. به همین دلیل نمی‌توانید بدون کمک یک حسابدار این کار را انجام دهید.
هر اندازه شرکت و مجموعه شما بزرگ‌تر باشد؛ به تعداد بیشتری حسابدار نیاز دارید. اما نکته مهم اینجا است که برای ثبت و ضبط این حجم اطلاعات بالا و هماهنگی میان بخش‌های مختلف، نیاز به یک شبکه یکپارچه دارید. پیشنهاد ما استفاده از نرم افزار حسابداری ابری همکاران سیستم است که به شما امکان می‌دهد تا همه اطلاعات مالی خود را بدون کوچک‌ترین خطای کاربری، ثبت کرده و در زمان نیاز، گزارش‌های قانونی از آن تهیه کنید.
۹– در صورت افزایش درآمد؛ مشمول تخفیف می‌شوید
برخی از افراد برای اینکه هزینه کمتری را به سازمان امور مالیاتی بپردازند؛ درآمد خود را کمتر از مقدار واقعی اعلام می‌کنند. اما باید بدانید که سازمان امور مالیاتی برای افرادی که تمام موارد را صادقانه وارد کنند؛ تخفیف‌های بسیار خوبی در نظر گرفته است.
به این ترتیب اگر درآمد شما در مقایسه با سال مالی گذشته افزایش داشته باشد؛ مشمول استفاده از این تخفیف‌ها هستید. در نتیجه به ازای هر ۱۰ درصد افزایش درآمد، یک درصد از مالیات شما کم می‌شود و این تخفیف تا سقف ۵ درصد افزایش پیدا می‌کند.
اگر مودیان مالیاتی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی یک سال مالیاتی خودداری کنند چه می‌شود؟
اگر از تهیه اظهارنامه مالیاتی و تسلیم الکترونیکی آن به هر دلیلی خودداری شود، ضمن از دست دادن کلیه معافیت‌ها و بخشودگی های مالیاتی مصرح در قانون مالیاتی کشور، محاسبه مالیات اشخاص حقوقی، به صورت علی الراس خواهد بود. اما اگر شما شیوه خود اظهاری را در پیش بگیرید، ممیزان اداره دارایی، نسبت به تعیین میزان مالیات اقدام می‌کنند. خود اظهاری به جای علی الرس، بهترین روش است و روش متداول در کشورهای پیشرفته مثل سوئد و آلمان است.
خود اظهاری الکترونیکی یعنی این که اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، اعلام می‌کنند که در سال مالیاتی مزبور، چه میزان سود و زیان کرده و میزان مالیاتی که باید پرداخت کنند و تا کنون پرداخت کرده اند چقدر است. شاید شما پیمانکار فلان دستگاه دولتی باشید و به ازای پرداخت مبلغ ریالی صورت وضعیت‌های تایید شده، کسورات قانونی از شما کسر شده شامل بیمه و مالیات.
بنابراین در طول سال، بخشی از دریافتی های شما از کارفرمایان، مشمول مالیات شده و این مالیات به حساب دارایی استان، پرداخت شده است. لذا این مبالغ، باید در اظهارنامه مالیاتی شما قید شود و اسناد مثتبه نیز ضمیمه شود تا پس از بررسی ممیزان مالیاتی، مالیات های پرداخت شده کارفرما از حساب شما کسر شود.
مصداق‌های علی الراس چیست؟
هنگامی که صحت مندرجان اظهارنامه توسط کارشناسان سازمان امور مالیاتی کشور رد شود، یا با عبارت دیگر، پس از ارائه اظهارنامه مالیاتی به اداره مالیات، عدم صحت اطلاعات آن به هر دلیلی احراز شود یا چنین تشخیص داده شود، مالیات آن شخص حقیقی یا حقوقی به صورت خود جوش محاسبه خواهد شد. دلایل علی الراس به صورت خلاصه به این شرح خواهد بود:
- حساب سود و زیان و تراز نامه، مخدوش و استاندارد نباشد.
- مدارک و گزارشات مورد نظر باتوجه به درخواست ممیز ارائه نشده باشد.
- اگر مستندات و ادله داده شده ازنظر اداره مالیاتی غیرقابل رسیدگی تشخیص داده شود یا دفاتر پلمپ مورد قبول باشد اما هزینه های دفاتر مورد قبول قرار نگیرد.
- اگر در محاسبه سود و زیان اشتباه شده باشد با ارائه مدارک لازم به مدت یک ماه از تاریخ انقضای تسلیم اظهارنامه تا رفع اشتباهات زمان داده می‌شود.
- مستنداتی دال بر پرداخت مالیات های مکسوره کارفرما که به حساب دارایی واریز شده است ارائه کنید.