حتما شما تا به حال بارها این جمله را شنیده‌اید که در هنگام خرید یک محصول خاص به علامت استاندارد آن توجه داشته باشید. می‌توان گفت که استاندارد بودن یک کالا یا محصول خاص به این معنی است که در تولید و ساخت آن محصول ویژگی‌های مهمی که کیفیت محصول را تضمین می‌کند، وجود دارد. اولین تشکیلات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاس ها در سال ۱۳۰۴ خورشیدی مطرح شد. بعدها نیز در سال ۱۳۳۹ با تصویب قانون تاسیس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی، موسسه کار خود را در چارچوب هدف‌ها و مسئولیت‌های تعیین شده آغاز نمود. به همین دلیل در هنگام خرید یک کالای خاص توجه به استاندارد آن اهمیت بالایی دارد. زیرا با توجه به این علامت می‌توانید مطمئن باشید که کالای خریداری شده کیفیت خوبی دارد. همچنین تست‌های متعددی برای تضمین کیفیت را پشت سر گذاشته است.
علامت استاندارد
حفظ سلامت و ایمنی مهمترین هدف تدوین استاندارد توسط سازمان ملی استاندارد ایران و استاندارد بین المللی ایزو می باشد. به طور کلی مفهوم استاندارد یعنی ایمن سازی خدمات و تولیدات برای مصرف کنندگان و کمک به سازمان های خدماتی و کارخانجات تولیدی برای حضور بهتر در بازار داخلی و بین المللی. بسیاری از تولیدکنندگان پس از صرف هزینه و زمان زیاد متوجه می‌شوند که محصول یا فرآیند طراحی شده برای دریافت علامت استاندارد مناسب نیست، چون رعایت ضوابط آن به ملاحظاتی در محیط کارخانه، مواد اولیه، طرح محصول و روش ساخت آن نیاز خواهد داشت. پس قبل از هر اقدامی، باید ضوابط استاندارد محصولات‌تان را بررسی و متناسب با آنها برای طراحی محصول و فرآیند و طرح‌ریزی واحد صنعتی اقدام کنید؛ به عبارتی بررسی ضوابط استاندارد جزو اولین مراحل راه‌اندازی یک واحد تولیدی است.
استاندارد حداقلی
منظور از استاندارد حداقلی این است که محصولات از حداقل معیارهای لازم از نظر بهداشت، کیفیت و سلامت برخوردار هستند و داشتن علامت استاندارد ایران بیانگر این امر است که برای کالاهای تولید شده حداقل این الزامات رعایت شده است.
استاندارد حداکثری
این استاندارد برای این است که حداکثر ایمنی و سلامت تغذیه را رعایت کرده باشند و نه حداقل آن را و محصولاتی که دارای این علامت هستند نشان می‌دهند که از نظر وزارت بهداشت، بالاترین کیفیت‌ها را کسب کرده‌اند.
باید توجه شود که کالاها و خدمات مرغوب بر طبق اصول استاندارد عرضه می‌گردند. در حال حاضر می‌توان گفت که حدودا همه کشورها از استاندارد ملی برخوردار می‌باشند. در همه این کشورها سازمان استاندارد ملی بر کیفیت محصول نظارت دارد که کشور ما ایران نیز از این قاعده تبعیت می‌کند.
انواع علامت استاندارد چند نوع است؟
به طور کلی دو نوع استاندارد در ایران داریم:
باید دقت داشته باشید که استاندارد به صورت ملی مشخص می‌شود. یعنی ممکن است ویژگی‌هایی که در استاندارد ایران مورد تائید قرار می‌گیرد، در کشور دیگری تائید نشود. البته عکس این موضوع هم صادق است. به همین دلیل می‌گوییم که استاندارد یک علامت ملی است و در ایران کاربرد و اعتبار دارد.
استاندارد اجباری
اولین نوع استاندارد در حقیقت استاندارد اجباری است. بعضی از محصولات باید حتما برای توزیع در بازار علامت استاندارد را داشته باشند. تولید کنندگان محصولات بدون این علامت نمی‌شود هیچ گونه فروشی داشته باشند. به عنوان مثال مواد غذایی و همچنین مواد بهداشتی از جمله این محصولات هستند.
اگر شما کارخانه، کارگاه یا هر تولیدی دیگری دارید و یکی از این محصولات را تولید می‌کنید، باید برای فروش محصولات خود اخذ استاندارد را در برنامه‌های کاری خود قرار دهید. زیرا بدون این تائیدیه در حقیقت فعالیت شما جنبه قانونی نخواهد داشت. در این حالت می‌گوییم که شما به استاندارد اجباری نیاز دارید.
استاندارد تشویقی
در بعضی از موارد شاهد این هستیم که تولید و فروش یک محصول خاص به استاندارد اجباری نیازی ندارد. یعنی شما بدون داشتن علامت استاندارد هم می‌توانید محصولات خود را به فروش برسانید و مانع قانونی بر سر راه شما وجود ندارد. در این حالت می‌توانید برای اخذ استاندارد تشویقی اقدام کنید و آن را به دست آورید.
شاید برای شما سوال باشد که اگر دریافت استاندارد اجباری نیست دلیل دریافت این علامت استاندارد چیست؟ می‌توان گفت که شما در بسیاری از موارد با همین علامت استاندارد به سادگی کیفیت محصول و کالای خود را به مشتری ثابت می‌کنید. یعنی دیگر نیازی به راه‌های مختلف برای اثبات کیفیت کالا ندارید. به همین موضوع اکتفا می‌کنید که کالای شما توانسته علامت استاندارد داشته باشد، یعنی کیفیت قابل قبولی داشته است، به همین سادگی!
به همین دلیل باید بگوییم که دریافت این علامت و تائیدیه می‌تواند بر روی میزان فروش شما تاثیر مثبتی داشته باشد. در نتیجه سود مالی بیشتری هم از کسب و کار خود داشته باشید.
انواع طبقه بندی استاندارد
استاندارد کارخانه‌ای یا شرکتی(Company standard):
در حوزه یک کارخانه یا شرکت اعتبار داشته و در آن فعالیت‌های مختلف تولید، طراحی، آزمون، خدمات پس از فروش، پرسنل، خط مشی مدیریت و …. مورد توجه قرار می‌گیرد. استانداردهایی نظیر جنرال الکتریک ،زیمنس، سامسونگ، تویوتا و … در این رده جای می‌گیرند.
استانداردهای انجمنی یا صنفی (Society standard):
مدارک مکتوبی است که حول یک محور صنعتی – فنی و با هدف ایجاد یک زبان بین گروهی تدوین می‌شود. رشد و توسعه این نوع استاندارد بیشتر در کشور آمریکا بوده که به دلیل کیفیت بالا و تخصصی بودن، اعتبار جهانی پیدا کرده است. برخی مثال‌ها عبارتند از: استانداردهای انجمن آزمون و مواد آمریکا (ASTM ) ، انجمن مهندسان مکانیک آمریکا (ASME )، انجمن جوشکاری آمریکا (AWS) ، انجمن مهندسان خودرو (SAE ) و …
استانداردهای ملی (National standard):
شامل مستندات و مقررات کیفی، تعاریف، روش‌های آزمون و … یک کشور در مورد محصولات خود یا محصولاتی است که در آن کشور اجازه فروش پیدا می‌کنند. این گروه از استانداردها به وسیله سازمان استاندارد آن کشور با توجه به شرایط مختلف مانند شرایط اقتصادی ، فنی و غیره تهیه می‌شوند که در تدوین این استانداردها تمامی طرف‌های ذینفع از قبیل تولید کننده، مصرف کننده، اعضای مراکز علمی و پژوهشی، تجاری، سازمان‌های دولتی و امثال آن شرکت دارند.
استانداردهای منطقه‌ای (Regional standard):
عواملی نظیر موفقیت جغرافیایی، فرهنگ، سیاست، واردات و صادرات و امثال آن برخی از کشورهای همسایه را بر آن می‌دارد تا مشترکا مبادرت به تدوین استانداردهای منطقه‌ای (Regional standard) نمایند تا تجارت و تبادل کالا آسان‌تر شود. برخی از این استانداردها عبارتند از استاندارداروپا (EN) ، استانداردکشورهای عربی (ASMO) ، استاندارد کشورهای آفریقایی (ARSO) و استاندارد کشورهای آمریکایی یا پان آمریکن (COPANT)
استانداردهای بین المللی (International standard):
برای ایجاد هماهنگی و نیز گسترش همکاری‌های جهانی در خصوص فعالیت‌های اقتصادی، فنی، علمی و تحقیقاتی تدوین می‌شوند. مهمترین آنها عبارتند از: استاندارد ایزو (ISO) و استاندارد کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک (IEC)
مدارک لازم جهت صدور پروانه استاندارد:
۱- ارائه فرم درخواست (تکمیل و امضاء مدیرعامل) ایمیل و شماره همراه به نام مدیرعامل شرکت (موجود در سامانه ذکر شده )
۲- تهیه تصویر برابر اصل جواز تاسیس یا پروانه بهره‌برداری یا پروانه کسب شرکت، واحد یا کارگاه تولیدی
۳- تصویر آگهی ثبت شرکت و آخرین آگهی ثبت تغییرات شرکت در روزنامه رسمی
۴- ارائه تصویر کارت ملی و شناسنامه مدیر عامل
۵- تصویر آگهی رسمی ثبت علامت تجاری در روزنامه رسمی و تکمیل فرم علامت تجاری
۶- تصویر پرسشنامه فنی
۷- اطلاعات آزمایشگاه واحد تولید
۸- گواهی نامه معتبر تایید صلاحیت مسئول کنترل کیفیت
۹- مدارک مبنی بر اخذ ایران کد
۱۰- تصویر فیش واریزی سامانه
شرایط و مراحل اخذ استاندارد:
اخذ مجوز تولید سازمان از وزارت صنعت و یا اتاق بازرگانی و یا اتحادیه صنف:
اخذ مجوز صنایع و یا جواز اتحادیه برای دریافت پروانه استاندارد ضروری است. این قوانین در استان‌های مختلف می‌تواند ساده یا سخت باشد.
تقاضای کتبی از اداره کل استاندارد:
فرم‌های تعیین شده از طرف اداره استاندارد استان مربوطه، می‌بایست توسط سازمان متقاضی تکمیل شود. این فرم‌ها شامل اطلاعات عمومی و اطلاعات فنی در خصوص محصولات و خدمات و مجوزهای سازمان متقاضی می‌باشد.
اجرای مستندات مربوطه:
مستندات استاندارد ملی ایران، که در مرحله ۴ تهیه شده، در این مرحله اجرا می‌شود. مهمترین مستنداتی که باید اجرا شوند شامل موارد زیر هستند:
- فرم‌های بازرسی و کنترل کیفیت
- رسیدگی به شکایت مشتری
- ثبت کردن نتایج آزمایش محصول یا خدمات
- کالیبراسیون تجهیزات اندازه‌گیری
- نظرسنجی از مشتریان
امکانات تولید:
فضا و امکانات مطلوب و کافی برای خط تولید و کنترل کیفیت یکی از موارد ضروری می‌باشد. واحد می‌تواند یک خط کوچک مونتاژ نهایی داشته و قطعات را از بازار و یا سایر واحدهای تولیدی خریداری نماید.
ثبت علامت تجاری:
ثبت علامت تجاری نیز یکی دیگر از مراحلی است که برای اخذ پروانه استاندارد است. تولید کننده می‌بایست تصدیق مالکیت علامت تجاری را به اداره استاندارد ارائه نماید.
ارائه مدرک مبنی بر دارا بودن آزمایشگاه کنترل کیفیت اختصاصی:
ارائه حداقل تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی لازم برای آزمون‌های مورد نیاز مطابق الزامات مندرج استاندارد ملی مربوطه، جهت کنترل مواد اولیه و محصول نهایی الزامی است. واحد تولیدی می‌بایست تجهیزات مجهز به تسترها و دستگاه‌های آزمون تخصصی آن محصول را تهیه نموده و محل مناسبی را به تاسیس آزمایشگاه کنترل کیفیت اختصاص دهند. تکمیل بودن و کالیبره بودن تجهیزات می‌بایست به تایید اداره استاندارد برسد.
تهیه استاندارد ملی مربوطه:
با مراجعه به استاندارد و مطلع شدن از شماره کتاب استاندارد ملی مربوطه آن را تهیه نمایید. ملاک اخذ قبولی در آزمون‌های استاندارد مطابقت کامل با بندهای استاندارد ملی می‌باشد و در صورت عدم تطابق نتیجه آزمون مردود خواهد بود.
تعیین کارشناس کنترل کیفیت:
کارشناس کنترل کیفیت وفق شرایط تعیین شده ( معمولاَ با تحصیلات لیسانس) از طرف اداره استاندارد مشخص می‌شود. سپس مشخصات کنترل کیفیت به همراه سایر مدارک مربوطه به اداره استاندارد اعلام می‌شود. پس از تایید شدن صلاحیت شخص و در طول دوره تخصصی آزمون‌ها و قبولی برای وی پروانه تایید صلاحیت صادر می‌گردد.
ارزیابی محصول و خدمات:
سیستم کنترل کیفیت طرح ریزی شده، توسط کارشناس استاندارد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و نمونه محصولات نیز جهت بررسی به آزمایشگاه مورد تایید اداره استاندارد ارائه می‌شود.
در صورتی که تمامی مراحل فوق اجرا شده و نمونه‌های محصول و خدمات در آزمایشگاه مورد تایید اداره استاندارد با الزامات مشخص شده منطبق باشد، پروانه استاندارد ملی سازمان متقاضی صادر می‌شود.
سامانه دریافت مجوز علامت استاندارد
با توجه به الکترونیکی شدن امور و رواج ارائه خدمات اینترنتی، توسط سازمان‌ها و ادارات دولتی و خصوصی، سازمان ملی استاندارد ایران نیز اقدام به راه‌اندازی سامانه مخصوص این امر، نموده است.
تولید کنندگان واجد شرایط دریافت مجوز استاندارد، با مراجعه به آدرس سامانه ملی استاندارد ایران، ثبت نام در آن و دریافت نام کاربری و رمز عبور، همچنین، طی کردن مراحل نحوه اخذ این مجوز، مجوز استاندارد خود را دریافت کنند.
ارائه نمودار فرآیند صدور پروانه، شناسه خدمات سامانه و راهنمای دیجیتال سامانه، از دیگر امکانات سامانه اخذ و دریافت مجوز استاندارد می‌باشد.
علامت استاندارد تا چه مدت اعتبار دارد؟
در ابتدا باید به این موضوع توجه داشته باشید که اگر بعد از مراحل فوق، علامت استاندارد به شما تعلق بگیرد، مدت اعتبار مجوز استاندارد اجباری، سه سال می‌باشد و با توجه به اینکه معیارهای مرغوبیت و تضمین کیفیت کالا و محصول تولیدی و صنعتی، سالانه، از سوی سازمان ملی استاندارد ایران، تغییر کرده و با هدف افزایش و بهبود کیفیت، به روز رسانی می‌شود. تولید کنندگان کالا و خدمات، باید، هر سه سال، نسبت به تمدید آن، اقدام کنند.
دقت داشته باشید که بازرس‌های سازمان استاندارد کشور به صورت سر زده به تولیدی‌های مختلف سر می‌زنند و قسمت‌های مختلف تولیدی را بررسی می‌کنند. در صورتی که هر یک از موارد ذکر شده را رعایت نکرده باشید و یا کالاهایی با کیفیت پائین را تولید کرده باشید، نه تنها دیگر استاندارد شما اعتباری ندارد، بلکه جریمه‌های سنگینی را هم برای شما در نظر می‌گیرند که پرداخت آن برای هر تولیدی یا کارخانه‌ای مشکل خواهد بود.
هزینه دریافت مجوز و اخذ استاندارد
- هزینه‌های مربوط به بازرس و نمونه برداری از محصول، توسط بازرس
- آزمایش‌های صورت گرفته بر روی محصول
- صدور مجوز استاندار
- هزینه‌های مربوط به انتشار آگهی ثبت واحد تولیدی و علامت تجاری آن، همچنین، آگهی صورتجلسه تغییرات واحد تولیدی
- چنانچه، واحد تولیدی، قصد انجام صادرات محصول خود را داشته باشد، باید، اقدام به اخذ مجوز صادرات نماید
سوالات متداول
علامت استاندارد تا چه مدت اعتبار دارد؟
این علامت برای شما فقط یک سال اعتبار خواهد داشت. بعد از اتمام آن باید باز هم برای تمدید آن اقدام کنید، در غیر این صورت منجر به پیگرد قانونی خواهد شد.
مجوز استاندارد چیست؟
می‌توان گفت که مجوز استاندارد مدرکی بر آن است که کالا یا محصول خاص به این معنی است که در تولید و ساخت آن محصول ویژگی‌های مهمی که کیفیت محصول را تضمین می‌کند، وجود دارد.
آدرس سامانه دریافت مجوز استاندارد چیست؟
آدرس سامانه دریافت مجوز استاندارد «isom.isiri.gov.ir» می‌باشد که متقاضی باید با انتخاب گزینه واحدهای تولیدی اقدام به ثبت نام در آن کند.
انواع استاندار چند نوع است؟
به طور کلی دو نوع استاندارد در ایران داریم:
- استاندارد تشویقی
- استاندارد اجباری